Η ΑΓΩΓΗ τῶν ΑΡΧΑΙΩΝ καὶ ὁ ΤΩΡΙΝΟΣ “ΔΕΜΠΕΙΡΑΣΜΟΣ” (Δ. Νατσιός)

 

Η ΑΓΩΓΗ τῶν ΑΡΧΑΙΩΝ καὶ ὁ ΤΩΡΙΝΟΣ “ΔΕΜΠΕΙΡΑΣΜΟΣ” (Δ. Νατσιός)

Ἡ ἀγωγὴ τῶν ἀρχαίων καὶ ὁ τωρινὸς «δεμπειρασμὸς»

Δημήτρης Νατσιὸς
δάσκαλος-Κιλκὶς

.                    Συνεχίζουμε τὴν περιήγηση στὴν ἀνατροφὴ τῶν παιδιῶν, μὲ τὴν ἀρχαία Ἑλλάδα.
.                    Πρὶν μπῶ στὸ θέμα θέλω νὰ σχολιάσω κάτι. Τὶς προάλλες εἴδαμε στὸ «τιβὶ» κάποιονἐκπαιδευτικὸ σὲ ΕΠΑΛ νὰ βιαιοπραγεῖ ἐναντίον μίας μαθήτριας. Τιμωρήθηκε αὐστηρὰ καὶ καλῶς. Στὶς εἰκόνες εἴδαμε καὶ κάποιες ἄλλες ἀξιόποινες πράξεις ἀπὸ τοὺς μαθητές, ποὺ πέρασαν ἀσχολίαστες, γιατί, σύμφωνα μὲ τὴν καταστρεπτικὸ ἰδεολόγημα «παιδιὰ εἶναι, δὲν πειράζει, βράζει τὸ αἷμα τους καὶ λοιπά…». (Ἀπὸ τὸ «δὲν πειράζει», ἐφευρέθηκε ὁ «δεμπειρασμός»).
.                    Πρῶτον: κάποιοι συμμαθητὲς τῆς ὅρμησαν ἐν βρασμῷ καὶ χειροδίκησαν κατὰ τοῦἐκπαιδευτικοῦ. Δὲν πειράζει…
.                    Δεύτερον: Ἕνας μαθητὴς «τραβοῦσε» μὲ τὸ κινητό του τὴν σκηνή. Τὸ κινητὸ ἀπαγορεύεται στὸσχολεῖο. Ξέρουμε ὅτι ὅλα σχεδὸν τὰ παιδιὰ προσέρχονται μὲ τὸ κινητὸ στὴν τάξη. Ποιός ἐλέγχει; τί κάνει τὸὑπουργεῖο; Τίποτε. Δὲν πειράζει…
.                    Τρίτον: ἀναποδογύρισαν καὶ κατέστρεψαν, γιὰ ἐκδίκηση,  οἱ μαινόμενοι συμμαθητὲς τὸαὐτοκίνητο τοῦ ὄντως ἀπαράδεκτου ἐκπαιδευτικοῦ. Αὐτὸ εἶναι ἢ δὲν εἶναι ἀδίκημα; Τιμωρήθηκαν; Μᾶλλον ὄχι. Εἶναι παιδιά, δὲν πειράζει…. Αὐτός, ὁ «δεμπειρασμὸς» ὅμως τρώει τὰ σωθικὰ τῆς πατρίδας.
.                    Ἂς γυρίσουμε πίσω. Σὲ κάθε σπίτι, σὲ κάθε σχολὴ στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα «βασίλευε» ὁ Ὅμηρος. «Τὴν Ἑλλάδα ὅλην πεπαίδευκεν οὗτος ὁ ἀνήρ», θὰ πεῖ ὁ Πλάτων. Οἱ γονεῖς ἀνατρέφουν τὰ παιδιά τους γιὰνὰ γίνουν καλοὶ κἀγαθοὶ πολίτες. Σκοπός τους ν’ ἀποκτήσουν τὰ παιδιὰ τὴν ἀρετή, λέξη ποὺ δὲν ἐξηγεῖται, ἀλλὰ βιώνεται. «Οὐκ ἔστιν ἀρετῆς νόημα τιμιώτερον». Δὲν ὑπάρχει τίποτε πιὸ πολύτιμο ἀπὸ τὴν ἀρετή.
.                    Ὅ,τι κι ἂν γίνουν τὰ παιδιά, πρέπει νὰ τὰ διακρίνει ἡ ἀρετή, γιατί «πᾶσα ἐπιστήμη (τέχνη) χωριζομένη ἀρετῆς πανουργία τις καὶ οὐ σοφία φαίνεται», λέει ὁ Πλάτων στὸ πασίγνωστο ρητό του. Ἀρετὴμᾶλλον ἐννοοῦσαν οἱ ἀρχαῖοι τὴν ὑστεροφημία. Τὸ νὰ φεύγει κάποιος ἀπ’ αὐτὴ τὴ ζωὴ καὶ ν’ ἀφήνει πίσω του μία λαμπρὴ ἀνάμνηση. «Ἡ δὲ ἀρετὴ καὶ θανῶσι λάμπει». Ἡ ἀρετὴ λάμπει ἀκόμη καὶ μετὰ τὸ θάνατο τῶν ἐναρέτων ἀνθρώπων. Πῶς ὅμως παίδευαν οἱ γονεῖς ἐναρέτους ἀνθρώπους; Στὸ ἀριστουργηματικὸ ἔργο του «περὶ παίδων ἀγωγῆς» ὁΠλούταρχος ἀνθολογεῖ, γύρω στὸ 50 μ.Χ., ὅλη τὴν προηγούμενη σοφία.
.                    Ἀντιγράφω λίγα θαυμάσια σπαράγματα: «Οἱ γονεῖς», γράφει, «νὰ μὴν παινεύουν ὑπερβολικὰ καὶφουσκώνουν τὰ παιδιὰ μὲ ἐγκώμια, γιατί μὲ τὶς ὑπερβολὲς τῶν ἐπαίνων γίνονται ματαιόδοξα καὶκακομαθημένα».
.                    «Νὰ ὁδηγοῦμε», συνεχίζει, «τὰ παιδιὰ πρὸς τὶς σωστὲς ἐνασχολήσεις μὲ συμβουλὲς καὶ λόγους καὶ ὄχι μὲ ξυλοδαρμοὺς καὶ κακοποίηση. Ἀκόμη νὰ μὴν τὰ ὑποβάλλουμε σὲ ὑπέρμετρους κόπους» – σήμερα θὰ λέγαμε φροντιστήρια, ὠδεῖα, γυμναστήρια –«ὅπου ἀπαυδοῦν καὶ διακόπτουν ἢ δὲν δέχονται τὴ μάθηση μὲ ἀνταπόκριση.
.                    Ὅπως δηλαδὴ τὰ φυτὰ τρέφονται μὲ λιγοστὸ νερό, ἀλλὰ μὲ πολὺ πνίγονται κατὰ τὸν ἴδιο τρόποἡ παιδικὴ ψυχὴ ἀπὸ τοὺς ὑπερβολικοὺς κόπους καταποντίζεται». Σημειώνει παρακάτω ὁ παπποὺς Πλούταρχος κάτι πολὺ σημαντικό, ἀπευθυνόμενος στοὺς πατέρες. «Νὰ παρακολουθοῦν τὴν πορεία μάθησης τῶν παιδιῶν τους, νὰ πληροφοροῦνται οἱ ἴδιοι, τὴν ἐξέλιξη τῶν παιδιῶν τους ἀπὸ τὸν δάσκαλο». Σήμερα οἱ πατέρες εἶναι ἀπόντες ἀπὸ τὸ σχολεῖο.
.                    Εἶναι ὅμως πλάνη γιὰ τὸν ἄντρα νὰ πιστεύει ὅτι μπορεῖ, χωρὶς συνέπειες, νὰ διοχετεύει ὅλη του τὴν ἐνέργεια στὴν δουλειά του, ὅπως εἶναι πλάνη γιὰ τὴ γυναίκα νὰ πιστεύει ὅτι μπορεῖ νὰ μεγαλώσει μόνη της τὰ παιδιά της.
.                    Στὸ τέλος καταλήγουν καὶ οἱ δύο μὲ ἄδεια χέρια. Ἰδιαίτερη σημασία δίνει ὁ Πλούταρχος στὸψέμα. «Νὰ συνηθίζουμε», τονίζει, «τὰ παιδιά μας νὰ λένε τὴν ἀλήθεια. Τὸ ψέμα εἶναι δουλοπρέπεια καὶ ὅλοι οἱ ἄνθρωποι τὸ ἀπεχθάνονται».
.                    Ὅταν τὰ παιδιὰ βρίσκονται στὴν ἐφηβικὴ ἡλικία, οἱ ἐχέφρονες γονεῖς, πρέπει «νὰ προσέχουν, νὰ ἐπαγρυπνοῦν καὶ νὰ συνετίζουν τοὺς νεαροὺς διδάσκοντας, ἀπειλώντας καὶ παρακαλώντας τους, παρουσιάζοντας παραδείγματα ἀνθρώπων ποὺ ἐξ αἰτίας τῆς ἀγάπης τους γιὰ τὶς ἀπολαύσεις ἔπεσαν σὲσυμφορές. Νὰ ἐμποδίζουν τὰ παιδιὰ ἀπὸ τοῦ νὰ συναναστρέφονται φαύλους ἀνθρώπους, γιατί παίρνουν μέρος τῆς κακίας τους». Ὁ λαὸς σήμερα λέει «πές μου τὸν φίλο σου νὰ σοῦ πῶ ποιὸς εἶσαι». Πολλοί νέοι παρασύρθηκαν ἐξ αἰτίας τῆς κακῆς παρέας, ὅπως συνηθίζουμε νὰ λέμε.
.                    Στὴν περίπτωση αὐτὴ ὁ γονέας ἐπεμβαίνει δραστικά, χωρὶς τύψεις καὶ ἐνδοιασμούς, πρὶν νὰεἶναι πολὺ ἀργά. Ὁ γονέας νὰ εἶναι ὑπομονετικός, συνιστᾶ ὁ Πλούταρχος. Νὰ μὴν ἐλέγχει καὶ παρατηρεῖ τὸπαραμικρό. «Ὑπομένουμε», γράφει, «τὰ παραπτώματα τῶν φίλων μας τί τὸ παράδοξο, ἂν ὑπομείνουμε καὶτῶν παιδιῶν μας;». Τελειώνει ὁ Πλούταρχος τὴν πραγματεία του μὲ κάτι ποὺ θεωρεῖ τὴν κορωνίδα τῆς σωστῆς ἀγωγῆς εἶναι τὸδεύτερο, μετὰ τὴν ἀγάπη, ὅπλο τοῦ γονέα. «Περισσότερο ἀπ’ ὁτιδήποτε ὀφείλουν οἱ γονεῖς νὰ μὴν πέφτουν σὲ σοβαρὰ σφάλματα, ἀλλὰ νὰ κάνουν ὅλα ὅσα πρέπει, προσφέροντας τοὺς ἑαυτούς τους παράδειγμα στὰπαιδιά τους, ὥστε ν’ ἀποτρέπονται ἀπὸ ἄσχημα λόγια καὶ ἔργα». «Οὐ γὰρ ὁ λόγος τοσοῦτον, ὅσον ὁ βίος εἰς τὴν ἀρετὴν ἄγει», αὐτὴ εἶναι ἡ βασιλικὴ ὁδὸς γιὰ μία σωστὴ ἀνατροφή. Αὐτὸ προβάλλει ἡ ἀρχαία παράδοσή μας.Πολλοὶ παραστρατημένοι νέοι εἶναι συνήθως ἄνθρωποι ποὺ πρῶτα ἀπογοητεύτηκαν ἀπὸ τοὺς γονεῖς τους καὶ ὕστερα ἀπὸ τὴν κοινωνία.
.                    Πρωτόθρονη ἀξία στὴν ἀγωγὴ τῶν παιδιῶν ἔδιναν οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες στὴν αἰδώ, τὴν ντροπή. Στὸν περίφημο μύθο ποὺ ἀναφέρει ὁ Πλάτων στὸν «Πρωταγόρα», διαβάζουμε ὅτι, ὅταν ὁ Δίας ἐφτίαξε τὸν κόσμο, προίκισε τὰ ζῶα μὲ διάφορα χαρακτηριστικὰ (φτερά, δύναμη, ταχύτητα). Ὅμως τὸν ἄνθρωπο τὸν ἄφησε ἀνεφοδίαστο (κυρίως χωρὶς τὴν πολιτικὴ τέχνη, τὴν ἱκανότητα συμβίωσης). Οἱ ἄνθρωποι ἔτσι ἐξοντώνονταν ἀπὸ τὰ θηρία. Τότε ὁ Ζεύς, ἐπειδὴ φοβήθηκε γιὰ τὸ γένος μας, μὴ ξεκληριστεῖ, στέλνει τὸν Ἑρμῆ νὰ φέρει στοὺς ἀνθρώπους τὴν Αἰδὼ καὶ τὴν Δίκη (τὴν ντροπὴ καὶ τὴν δικαιοσύνη). Ἔτσι θὰδιακανονιζόταν ἡ ἁρμονία τῶν σχέσεων στὶς πολιτεῖες. Τὸν ρώτησε ὁ Ἑρμῆς, μὲ ποιὸ τρόπο νὰ τὶς κατανείμει. Σὲ λίγους, ὅπως οἱ ἄλλες τέχνες, ἢ σὲ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους; «Σὲ ὅλους νὰ τὶς μοιράσεις», λέει ὁ Δίας, «καὶ ὅλοι ἂς μετέχουν σ’ αὐτὰ τὰ δύο… Καὶ βάλε νόμο, ἀπὸ ἐμένα διαταγμένο, ὅποιος δὲν μπορεῖ νὰμετέχει στὴν Αἰδὼ καὶ στὴν Δίκη νὰ τὸν σκοτώνουν ὡς ἀρρώστια τῆς πόλης». («Καὶ νόμον θὲς παρ’ ἐμοῦ, τὸν μὴ δυνάμενον αἰδοῦς καὶ δίκης μετέχειν ὡς νόσον τῆς πόλεως» – Πρωταγόρας ΧΙΙ). Τὸ κοκκίνισμα τῆς ντροπῆς εἶναι πολὺ ἀνώτερο ἀπὸ ὁποιοδήποτε καλλυντικὸ προσώπου.

Δημήτρης Νατσιὸς

δάσκαλος-Κιλκὶς 

ΠΗΓΗ:  ΚΛΙΚ