Ο «ΑΓΙΟΣ ΝΕΟΜΑΡΤΥΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ο εξ Ιωαννίνων» 
Η πρώτη φορητή εικόνα του Αγίου Γεωργίου του εξ Ιωαννίνων, η οποία έγινε στις 30 Ιανουαρίου 1838 – 13 ημέρες μετά το μαρτύριο του Αγίου – «δια χειρός Ζήκου Χιοναδίτου» και με έξοδα του ιερομόναχου Χρύσανθου Λαϊνά.

«Τὸν πανεύφημον 
Μάρτυν Χριστοῦ Γεώργιον…»

του Γιάννη Σαΐνη από το Άρδην τ. 107-8
Γεννήθηκε στο χωριό Τσούρχλι Γρεβενών το 1808. Σε νεαρή ηλικία έμεινε ορφανός και από τους δύο γονείς και έτσι για να επιβιώσει μπαίνει στην υπηρεσία ενός Τούρκου αγά ως ιπποκόμος. Ο συγχρωτισμός με τους Τούρκους έχει ως αποτέλεσμα να του δώσουν το όνομα Χασάν. Όχι και τόσο ασυνήθιστο ακόμη και στις 
μέρες μας. Σκεφτείτε πώς αποκαλούσαμε και εμείς τους ξένους εργάτες στη χώρα μας, την εποχή που υπήρχαν ακόμη δουλειές. Μέχρις εδώ ο βίος του είναι τυπικός ενός φτωχού παιδιού της εποχής του.
Όμως τα πράγματα αλλάζουν άρδην λίγα χρόνια μετά. Κάποια στιγμή υποπίπτει στην αντίληψη κάποιου Τούρκου ότι ο «Χασάν» είναι Χριστιανός και τον κατηγορεί δημόσια ότι αλλαξοπίστησε. Στην «ανεκτική» Οθωμανική Αυτοκρατορία η αλλαξοπιστία μουσουλμάνου σε χριστιανό επισύρει τη θανατική καταδίκη. Η παρεξήγηση δεν αργεί να λυθεί καθώς οι αρχές κάνουν καλά τη δουλειά τους. Ο Γεώργιος προσάγεται βιαίως στον κατή, ο οποίος διαπιστώνει ιδίοις όμμασι ότι ο Γεώργιος δεν είναι περιτετμημένος. Ως αποτέλεσμα, η κατηγορία καταπίπτει και αφήνεται ελεύθερος.
Το περιστατικό αυτό στο βίο του Αγίου δεν υπακούει στο γενικά επαναλαμβανόμενο μοτίβο των βίων των νεομαρτύρων. Η πλειοψηφία των νεομαρτύρων πράγματι είχε αλλαξοπιστήσει και είχε μεταστραφεί στον μωαμεθανισμό, είτε οικειοθελώς είτε μετά από πιέσεις. Ακολούθως, οι μάρτυρες αυτοί μετανιώνουν για την επιλογή τους και επιστρέφουν στον χριστιανισμό. Και ενώ στις περισσότερες των περιπτώσεων η μεταστροφή δεν γίνεται αντιληπτή από τους Οθωμανούς, αυτοί οι ίδιοι επιλέγουν να διατρανώσουν δημόσια την επιστροφή τους στην Ορθοδοξία, επιδιώκοντας το μαρτύριο.
Η διαφορά στον βίο του Αγίου Γεωργίου είναι κάτι παραπάνω από εμφανής. Η ιστορία μπορεί να τελείωνε εδώ και με τη λήξη της παρεξήγησης να αποτελούσε απλώς μια ψυχωφελή διήγηση στα πλαίσια μιας ρομαντικής αντίληψης περί πολυπολιτισμικότητας της μικρής μας πόλης. Όμως τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν έτσι. Λίγα χρόνια μετά παντρεύεται μια χριστιανή, η οποία του χαρίζει και ένα παιδί. Λίγους μήνες μετά τη γέννα το βαφτίζει και λίγες μέρες μετά κατηγορείται πάλι ως μουσουλμάνος που μεταστράφηκε στον χριστιανισμό. Γιατί συκοφαντείται για δεύτερη φορά; Τι μεσολάβησε; Αυτό ίσως δεν θα το μάθουμε ποτέ. Για καλή του όμως τύχη, θα μπορούσε να πει κάποιος, ο κατής που τον ανακρίνει είναι ο ίδιος που τον ανέκρινε και την πρώτη φορά. Ο Άγιος επιμένει ότι ήταν πάντα χριστιανός και τονίζει στον κατή ότι τον απάλλαξε πριν από μερικά χρόνια, αφού δεν τον βρήκε περιτετμημένο. Παραδόξως, ο κατής τώρα είναι ανένδοτος. Γιατί; Μεγάλη αναταραχή ξεσπάει στο κουρμανιό (αγορά). Οι Τούρκοι της πόλης διαπληκτίζονται με τους χριστιανούς. Η απόφαση όμως έχει παρθεί και είναι τελεσίδικη: O Γεώργιος πρέπει να ομολογήσει δημόσια ότι είναι μουσουλμάνος ή αλλιώς θα θανατωθεί. Γιατί; Τι εξυπηρετεί μια τόσο οφθαλμοφανής διαστρέβλωση της αλήθειας; Θα επιχειρήσουμε μια απόπειρα εξήγησης.

«Ἰωαννίνων τὸ κλέος καὶ πολιοῦχον λαμπρόν»

Ποιοί είναι αυτοί οι Τούρκοι που διαπληκτίζονται με τους χριστιανούς στο κουρμανιό; Το συναξάρι δεν αναφέρεται καθόλου σε αυτούς. Δε χρειάζεται, είναι γνωστό σε όλους ότι Τούρκοι δεν υπήρχαν στην Ήπειρο και ιδιαίτερα στα Γιάννενα, ούτε τότε ούτε πριν. Όλοι οι «Τούρκοι» των Ιωαννίνων είναι Έλληνες εξισλαμισθέντες. Μιλούν ελληνικά και εξισλαμίσθηκαν με μοναδικό σκοπό να διατηρήσουν τα χωράφια τους, τα σπίτια τους και τα υπάρχοντά τους. Είναι οι πρόγονοι αυτών που σήμερα συνηθίζουμε να αποκαλούμε Τουρκογιαννιώτες. Είναι αυτοί που με μαύρο δάκρυ αποχωρίστηκαν τα πάτρια εδάφη και στάλθηκαν πεσκέσι στην Τουρκία με την ανταλλαγή πληθυσμών μετά το 1922. Όχι μόνο οι Τουρκογιαννιώτες, αλλά και οι Τουρκοκονιτσιώτες και οι Τουρκοπαργινοί.
Το συναξάρι του Αγίου σιωπά, δεν αναφέρεται καθόλου σε Τουρκογιαννιώτες παρά μόνο σε Τούρκους. Η ιστορία ήταν άλλωστε σε όλους γνωστή, δεν υπάρχει λόγος να το κάνει. Η μακραίωνη παράδοση της ρωμιοσύνης δεν κάνει φυλετικούς διαχωρισμούς, ούτε αναγνωρίζει την ενότητα με βάση την εθνική καταγωγή ή τη μητρική γλώσσα. Η ενότητα είναι πρωτίστως ενότητα Πίστεως. Στα πλαίσια αυτά έγιναν και οι ανταλλαγές πληθυσμών μετά το 1922. Στην Ελλάδα κατέφτασαν τόσο ελληνόφωνοι της Μ. Ασίας όσο και τουρκόφωνοι. Όλοι τους όμως ήταν χριστιανοί ορθόδοξοι. Τουρκόφωνοι και ελληνόφωνοι ορθόδοξοι πρόσφυγες ταύτιζαν τη μοίρα τους με τη μοίρα της ρωμιοσύνης και δεν είχαν καμία αμφιβολία για το πού ανήκουν. Η αμφιβολία ένταξης είναι πρόβλημα για τους ελληνόφωνους εξισλαμισθέντες.
Και το πρόβλημα ξεκινάει από τη στιγμή που εξισλαμίσθηκαν. Εξισλαμίσθηκαν γιατί μελέτησαν το κοράνι και φωτίσθηκαν; Εξισλαμίσθηκαν γιατί στη νέα θρησκεία αναγνώρισαν τη δυνατότητα σωτηρίας της ψυχής τους; Όχι βέβαια. Οι εξισλαμισμοί έγιναν από φόβο για τη ζωή τους, από συμφέρον ή και από τα δύο. Το 1430 η πόλη των Ιωαννίνων παραδίδεται αμαχητί και σε αντάλλαγμα οι χριστιανοί της πόλης, άρχοντες και λαός, διατηρούν τα υπάρχοντά τους και την πίστη τους. Μόνο μια μικρή ομάδα Τούρκων εγκαθίσταται έξω από τα τείχη της πόλης. Ήταν όλοι άντρες και, σύμφωνα με τις πηγές λιγότεροι από είκοσι.  Αυτοί κάποια στιγμή άρπαξαν Γιαννιωτοπούλες για γυναίκες. Ξέσπασε ταραχή που γρήγορα κατευνάσθηκε, μιας και οι γονείς των κοριτσιών έδωσαν την ευχή τους (τελικά) και βεβαίως την προβλεπόμενη προίκα. Έτσι απλά και καθαρά διατηρήθηκαν τα προνόμια των χριστιανών στην πόλη. Η ζωή στη μικρή χριστιανική μας πόλη κυλούσε ήρεμα, χωρίς να ταράζει τα νερά της μεγάλης πολυπολιτισμικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Βέβαια, από καιρού εις καιρόν όλο και κάτι συνέβαινε, αλλά οι κλυδωνισμοί δεν ήταν μεγάλοι, μέχρις ότου το 1611 εκείνος ο τρισκατάρατος Σκυλόσοφος (που ήθελε να τον φωνάζουν και φιλόσοφο) επέδραμε στην περιοχή σφάζοντας Τούρκους και ρημάζοντας τουρκοχώρια, από την Παραμυθιά μέχρι τα Γιάννενα. Ο τρισκατάρατος απέτυχε και συνελήφθη λίγο έξω από τα Γιάννενα. Ακολούθησε σφαγή χριστιανών στην περιοχή, αλλά η λύση βρέθηκε πάλι. Πολλοί εξισλαμίσθηκαν γλιτώνοντας όχι μόνο τη ζωή τους, αλλά και τις περιουσίες τους. Για τους άλλους ούτε λόγος. Είναι τότε που για πρώτη φορά το κάστρο «τουρκεύει» και είναι τότε που οι Τουρκογιαννιώτες εμφανίζονται στην ιστορία.
Ο φόβος και το συμφέρον λοιπόν οδηγούν στους εξισλαμισμούς και όχι η θεία φώτιση. Συνεπώς, πολλοί από αυτούς, όπως είναι λογικό, μπορεί να παραμένουν κρυπτοχριστιανοί, κάποιοι θρησκευτικά αδιάφοροι, πάντως σίγουρα φοβισμένοι και συμφεροντολόγοι. Αυτοί κάνουν κουμάντο στην πόλη μέχρι την απελευθέρωσή της το 1913. Και είναι αυτοί που το ελληνικό κράτος τους ανταλλάσει χωρίς ενδοιασμό ακόμη και με τουρκόφωνους ορθοδόξους (οι οποίοι έχασαν μεν τη γλώσσα τους, αλλά διατήρησαν τη σπίθα της ρωμιοσύνης, την ορθόδοξη πίστη τους) το 1922. Η Ιστορία κάποιες φορές αποδίδει δικαιοσύνη ακόμη και μετά από μεγάλη καταστροφή.

“ἐν ᾠδαῖς πνευματικαῖς ἀνευφημήσωμεν· ὅτι ἐνήθλησε στερρῶς,…”

Έχοντας υπόψη αυτά, μπορούμε να επιστρέψουμε στη μελέτη του μαρτυρίου του Αγίου. Το μαρτύριο τοποθετείται χρονικά στις 17 Ιανουαρίου του 1838, ανήμερα του Αγίου Αντωνίου. Έχει κάτι ιδιαίτερο η χρονολογία του μαρτυρίου; Το 1838, η Eπανάσταση έχει εδραιωθεί στη νότια Ελλάδα, το νεοσύστατο ελληνικό κράτος έχει αναγνωρισθεί από το 1830 και τα σύνορα που του αναγνωρίζονται από τη Συνθήκη του Λονδίνου ακολουθούν τη γραμμή Σπερχειού-Αχελώου. Το 1832 τα σύνορα διευρύνονται και στην Ελλάδα παραχωρούνται εδάφη βορειότερα. Η νέα συνοριακή γραμμή ορίζεται νοτίως της γραμμής Αμβρακικού-Παγασητικού κόλπου. Το ελληνικό κράτος φτάνει μια ανάσα από την Ήπειρο. Οι τουρκεμένοι πλησίον της συνοριακής γραμμής θορυβούνται. Περιμένουν τη σειρά τους, πιστεύοντας πως δεν αργεί. Οι Τουρκεμένοι που βρέθηκαν εντός του ελλαδικού κρατιδίου θρηνούν και οδύρονται για την κακή τους τύχη σε άπταιστα ελληνικά:
Κατακαημένη Κάρυστο με τα κρύα τα νερά σου,
φύγαν τα παλληκάρια σου τσε καίγεται η καρδιά σου
κατακαημένη Κάρυστο, πούσουν μισό Μισίρι
τσε τώρα εκατάντησες να γίνεις Ρωμηοσύνη.
(Δημώδες των Τουρκοκαρυστινών Ευβοίας).
Φοβισμένοι και συμφεροντολόγοι καθώς ήταν, μόνο από φόβο και από συμφέρον μπορούσαν να κινηθούν. Και ενώ το κίνητρο του συμφέροντος οδηγεί σε προβλέψιμη συμπεριφορά, ο φόβος πολλές φορές τυφλώνει. Ο φόβος μπορεί να οδηγήσει στην ηττοπάθεια, μπορεί όμως να εκδηλωθεί επιθετικά. Στην περίπτωσή τους ισχύει το δεύτερο. Η απόφαση για τον Γιώργη τον φουστανελά είχε παρθεί. Δημόσια ομολογία ότι είναι μουσουλμάνος ή θάνατος. Πώς αλλιώς; Έτσι δεν είναι το έθος των μουσουλμάνων; Ποιος είναι αυτός που δεν υπολογίζει τη ζωή του; Είναι μήπως καλύτερος από αυτούς που από φόβο αλλαξοπίστησαν; Τι θέλει να τους πει ο φτωχο-Γιώργης, ότι αυτοί αλλαξοπίστησαν μόνο και μόνο για να κρατήσουν την περιουσία τους; Τους τονίζει πόσο συμφεροντολόγοι είναι; Και ποιος είναι αυτός που συνεχώς επαναλαμβάνει ότι είναι χριστιανός όπως ήταν πάντα; Αυτό το δεύτερο τι το θέλει; Ήταν πάντα και θα είναι πάντα χριστιανός. Δεν καταλαβαίνει ότι τους πατάει τον κάλο; Ομολόγησε Γιώργη, να σωθείς εσύ να ησυχάσουμε και μεις. Σώσε τώρα τη δική σου ζωή και πήγαινε στη γυναίκα σου και στο παιδί σου και άσε μας εμάς, θα βρούμε τον τρόπο μας. Αν, ο μη γένοιτο, έρθει το ρωμαίικο θα βρούμε τον τρόπο μας-παλιά μας τέχνη κόσκινο. Βέβαια καλύτερα να μην έρθει. Ό,τι όμως και να γίνει, εμείς θα παραμείνουμε ενωμένοι. Κανείς μας δεν θα επιστρέψει στην πίστη των πατέρων μας. Μη μας ανακατεύεις και μας αναστατώνεις. Φαντάζεσαι να αρχίσουν κάποιοι δικοί μας να το γυρίζουν; Τι δηλαδή, αυτοί είναι πιο έξυπνοι από εμάς ή μήπως δεν καταλαβαίνουμε γιατί το κάνουν. Εσύ, Γιώργη, με το θάνατό σου θα τους παραδειγματίσεις. Καταλαβαίνεις πως, ό,τι και να αποφασίσεις, εμείς κερδισμένοι θα βγούμε; Αν ομολογήσεις και σωθείς, σημαίνει ότι η δική μας στάση είναι ανώτερη από τη δική σου. Αν θελήσεις να πεθάνεις, θα τρομάξουν τόσο πολύ αυτοί που σκέπτονται να το γυρίσουν, ώστε δεν θα βγάλουν κιχ στον αιώνα τον άπαντα!!!

«καὶ κατήνεγκεν ἐχθρόν, τοῦ Πνεύματος τῇ δυνάμει· 
καὶ νῦν ἀπαύστως πρεσβεύει, ἐλεηθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.»

Αλλά ο Άγιος δεν ποντάρει σε αυτούς που κυριαρχούνται από τον φόβο. Ποντάρει μόνο στη βασιλεία των Oυρανών γνωρίζοντας ότι: ‘’από δε των ημερών Ιωάννου του βαπτιστού έως άρτι η βασιλεία των Oυρανών βιάζεται και βιασταί αρπάζουσιν αυτήν’’ (Ματθ. 11:12). Έτσι, αρπάζοντας την ευκαιρία και χωρίς δεύτερη σκέψη οδηγείται εκουσίως στο μαρτύριο. Σύμφωνα με το συναξάρι, την ημέρα που επρόκειτο να συλληφθεί, ξύπνησε πρωί- πρωί και ντύθηκε με τα καλά του ρούχα. Χαιρέτησε παιδί και γυναίκα και ξεκίνησε για την αγορά. Προείδε το μέλλον του; Το συναξάρι αυτό υπονοεί. Ό,τι και αν συνέβη, δεν ζώστηκε τα φυσεκλίκια, δεν πήρε τα βουνά σαν κλέφτης, δεν ανατινάχτηκε μετά των αλλοθρήσκων και όποιον πάρει ο χάρος. Πήγε εκεί στην αγορά να δηλώσει δημόσια την πίστη του, γνωρίζοντας τις συνέπειες. Αφού γνώριζε τι θα συμβεί γιατί δεν διάλεξε το δρόμο της αντίστασης στον Τούρκο; Γιατί δεν ακολούθησε το παράδειγμα του Παπαφλέσσα ή του Διάκου; Μα ο Γεώργιος δεν είναι εθνικός ήρωας, ούτε εθνικός ήρωας ήθελε να γίνει. Ο Γεώργιος την αγιότητα επιζητούσε, την αγιότητα κέρδισε. Με τη θυσία του τονίζει την ετερότητα του χριστιανού έναντι της θρησκείας του Μωάμεθ. Διασώζει δηλαδή τον βαθύτερο πυρήνα της πίστης μας, την Aγάπη. Την Aγάπη απέναντι σε όλους. Τι δηλαδή, ο δρόμος του Παπαφλέσσα, ή του Διάκου, είναι κατακριτέος; Όχι, κατακριτέος δεν είναι, είναι όμως διαφορετικός. Ο Γεώργιος είναι η ΟΥΣΙΑ του Γένους. Οι ήρωες είναι τα μέσα που διασώζουν το Γένος, ώστε να μείνει η ΟΥΣΙΑ που αυτό το Γένος κουβαλά. Αν πάψουν να υπάρχουν Άι Γιώργηδες, τότε δεν χρειάζονται και ήρωες.

ΠΗΓΗ:   ΚΛΙΚ