Πελαργός και λαογραφία
Ανέκαθεν ο άνθρωπος έδειχνε σεβασμό στους
πελαργούς, που τους θεωρούσε ωφέλιμα πούλια επειδή τρέφονταν με έντομα,
σαύρες, ποντίκια και προπαντός με φίδια. Οι χωρικοί τους συμπαθούσαν,
γιατί ακολουθούσαν το αυλάκι που άνοιγε το άροτρο τους και έτρωγαν τα
σκουλήκια και τις προνύμφες που κατέστρεφαν τις καλλιέργειες τους.
Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι είναι άνθρωποι μεταμορφωμένοι,
και ο Πλούταρχος αναφέρει ότι στη Θεσσαλία όποιος σκότωνε πελαργό, τιμωρούταν με θάνατο. Αλλά και αργότερα, εξαιτίας των προλήψεων, που ήταν πολύ διαδεδομένες τόσο στις Χριστιανικές όσο και στις Ισλαμικές χώρες, ο πελαργός απολάμβανε παντού ιδιαίτερη προστασία.
Με το όνομα του πελαργού, που συχνά λέγεται και λελέκι, συνδέεται μια ολόκληρη σειρά από μύθους. Από τον καιρό του Αριστοφάνη και του Σοφοκλή έως τα χρόνια των τελευταίων πατέρων της Εκκλησίας, ο πελαργός θεωρείται ότι κάνει υποδειγματική οικογενειακή ζωή και ότι είναι πιστός τηρητής της τέταρτης εντολής.
Πάρα πολλά επίσης έχουν γραφεί για τα περίφημα "δικαστήρια των πελαργών", όπου αποφασίζεται η ποινή του θανάτου για εκείνον που θα καθυστερήσει να φτάσει στη συγκέντρωση που γίνεται πριν από την μετανάστευση ή για εκείνον που πρόδωσε την συζυγική πίστη. Ο Όμηρος συγκρίνει τους Τρώες που ετοιμάζονται για πόλεμο με τους πελαργούς που ετοιμάζονται να εγκαταλείψουν το μέρος όπου κλωσούν όταν αρχίζει το κρύο. Οι αρχαίοι συγγραφείς όπως ο Πλούταρχος, ο Πλίνιος, ο Αιλιανός, ο Φίλων, ο Πορφύριως κ.ά. μας δίνουν πολλές πληροφορίες για την αγάπη που δείχνουν οι πελαργοί στα παιδιά τους, ο Αριστοτέλης όμως τις χαρακτηρίζει θρύλους.
Σε πολλούς, επίσης, μύθους όπως π.χ. του Αισώπου, ο πελαργός παίζει σπουδαίο ρόλο. Αλλά ακόμη και στην ιστορική παράδοση γίνεται αναφορά στην παρουσία του πελαργού . Όταν λ.χ. ο Αττίλας το 452 μ.Χ. πολιορκούσε την Ακυληία στην Αδριατική και απελπισμένος πως δεν θα μπορέσει να την κυριεύσει, ήταν έτοιμος να λύσει την πολιορκία, άλλαξε γνώμη όταν είδε να φεύγουν οι πελαργοί που είχαν χτίσει τις φωλιές τους στις στέγες των σπιτιών της πολιορκημένης πόλης. Γιατί την αναχώρηση των πελαργών τη θεώρησε καλό οιωνό. Και πραγματικά αντί να φύγει έκανε επίθεση και την κυρίευσε.
Από τα παλιά επίσης χρόνια πίστευαν πως όταν οι γέροι πελαργοί χάσουν τη δύναμη και τα φτερά που τους ζεσταίνουν, τότε οι νεαροί πελαργοί αναλαμβάνουν τη διατροφή τους και μαδούν τα δικά τους φτερά για να σκεπάσουν με αυτά τους γονείς τους. Η δοξασία αυτής της συγκινητικής αυτοθυσίας ήταν τόσο πολύ διαδεδομένη στις παραδόσεις όλων των λαών, ώστε ο νόμος που στην αρχαιότητα υποχρέωνε τα παιδιά να γεροκομούν τους γονείς τους, είναι γνωστός με το όνομα "πελαργικός νόμος" και η ανταπόδοση των τροφείων από τα φιλόστοργα παιδία στους γονείς ονομάστηκε "αντιπελαργία" ή "αντιπελάργηση".
Μια ακόμα από τις πιο διαδεδομένες δοξασίες είναι πώς, όταν μεταναστεύουν οι πελαργοί, προηγούνται πάντα οι κουρούνες, που τους δείχνουν το δρόμο και τους χρησιμεύουν για οδηγοί. Επίσης πιστεύεται ότι μεταναστεύουν ζευγαρωμένοι. Για αυτό όταν πολλές φορές ο νεοφερμένος σε κάποιο μέρος πελαργός, εξαφανιστεί ύστερα από λίγες μέρες, λένε ότι πάει να φέρει τη σύντροφο του. Σε άλλα πάλι μέρη πιστεύουν πως όταν οι πελαργοί που φθάνουν είναι καθαροί και ολόλευκοι, τότε θα έχουμε ξηρασία, απεναντίας, όταν είναι βρώμικοι και λερωμένοι, μας περιμένει βροχερή χρονιά.
Στη νότια Γερμανία πιστεύουν ότι η "κροταλόπετρα" έχει σημασία για τις λεχώνες. Αυτή η πρόληψη στηρίζεται στην παράδοση που αναφέρεται στο βιβλίο για τα πουλιά του Conrad Gesner (1555), σύμφωνα με την οποία ο αετός και ο πελαργός μεταφέρουν μια πέτρα στη φωλιά τους, την "αετόπετρα" ο αετός, τον "λυχνίτη" (όπως ονόμαζαν άλλοτε το μάρμαρο της Πάρου γιατί το έβγαζαν σκάβοντας με το φως των λύχνων) ή "κροταλόπετρα" ο πελαργός, για να τοποθετήσουν πάνω σ' αυτή τ' αυγά τους να μη τα φθάνουν τα φίδια.
Αυτές οι πέτρες-φυλαχτά είναι στρογγυλές σαν αυγό, καστανόχρωμες και έχουν το μέγεθος του κεφαλιού ενός παιδιού. Στο εσωτερικό τους υπάρχει ένα κοίλωμα και μέσα σ' αυτό βρίσκεται ένα πετραδάκι που κουδουνίζει όταν τις κουνάμε. Κατά τη λαϊκή παράδοση, που διατηρείται από τα παλιά χρόνια ως σήμερα, οι πέτρες αυτές έχουν τη μαγική δύναμη να προστατεύουν το έμβρυο, να διευκολύνουν τον τοκετό και να αυξάνουν ή να ελαττώνουν το γάλα της λεχώνας.
Στην Ανατολή, όπου συνήθιζαν ν' αποδίδουν στα ζώα και ιδιαίτερα στα πουλιά μεγάλη σημασία σαν σύμβολα, ο πελαργός συμβόλιζε, ιδίως στους Αιγυπτίους, την ευσέβεια και τη δικαιοσύνη και γι' αυτό κοσμούσε το πάνω μέρος του σκήπτρου των βασιλέων. Συχνά επίσης σε δακτυλιόλιθους βρίσκουμε παραστάσεις με πελαργούς να σκοτώνουν φίδια, ενώ σε άλλα αρχαία έργα τέχνης απεικονίζονται σε διάφορες σκηνές κυνηγίου υδρόβιων πουλιών μαζί με άλλα πουλιά. Απεικονίζεται επίσης σε μακεδονικά νομίσματα και στη Ρώμη μαζί με την εικόνα της ευσπλαχνίας.
Τον καιρό του πραίτορα Aulus Sempronius Asilor, το 89 π.Χ., το κρέας του πελαργού οι καλοφαγάδες το θεωρούσαν διαλεχτό έδεσμα, πράγμα που ο Οράτιος το χαρακτηρίζει θλιβερό σημείο των καιρών.
Ως τον καιρό της αναγέννησης, αλλά και αργότερα ακόμη, σε πολλά μέρη πίστευαν ότι το στομάχι του πελαργού είναι το καλύτερο αντίδοτο για κάθε δηλητήριο. Επίσης σε πολλές χώρες θεωρούν ότι τ' αυγά του έχουν θεραπευτικές ιδιότητες, στην Ισπανία λ.χ. ότι υποβοηθούν στο να κόψει ένας μέθυσος τη συνήθεια του πιοτού, στην Κίνα ότι προφυλάσσουν από την ευλογιά και σε άλλα μέρη ότι το λίπος του κάνει καλό στις εξαρθρώσεις και τα στραμπουλήγματα.
Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά είναι ο σεβασμός και η αγάπη που τρέφουν για τους πελαργούς οι Τούρκοι, που τους λένε τα πουλιά του Μωάμεθ. Στην ανατολή πιστεύουν ότι το σπίτι που ο πελαργός διάλεξε για να χτίσει τη φωλιά του δεν κινδυνεύει από τη φωτιά, στην Ευρώπη ότι η εγκατάσταση ενός ζευγαριού πελαργών σε έναν τόπο προμηνύει καλή σοδειά για την περιοχή, στο Σουδάν ότι ο πελαργός που θα πληγωθεί με βέλος, όταν πεθάνει το παίρνει μαζί του στον ουρανό κι αν τύχει αυτός που του έριξε το βέλος να ξαναπεράσει κάποτε από το μέρος που τον πλήγωσε, τότε το βέλος πέφτει πάνω του και τον σκοτώνει.
Στις δυτικές χώρες οι μεγάλοι, όταν πρόκειται να γεννηθεί κι άλλο παιδί στην οικογένεια, συνηθίζουν να λένε στα παιδιά ότι θα το φέρει ο πελαργός και σε κάθε παιδικό βιβλίο υπάρχει ένα τουλάχιστο λαϊκό και συνήθως άτεχνο στιχάκι που το αναφέρει.
Αλλού πάλι οι κακές γλώσσες λένε ότι εάν μπορούσε να μιλήσει ο πελαργός, θα αναστάτωνε όλο τον κόσμο. Γιατί από εκεί ψηλά που κάθεται, βλέπει και ακούει όλα όσα συμβαίνουν. Μα επειδή δεν μπορεί να μιλήσει, κάθε φορά που γίνεται κάτι σημαντικό γύρω του, κροταλίζει.
Ο πελαργός αναφέρεται, επίσης, συχνά σε παροιμίες και επειδή έρχεται πάντα στην ώρα του, οι ποιητές τον ύμνησαν σαν ένα από τους χαρακτηριστικούς αγγέλους της άνοιξης. Πολλές φορές ακόμη δάνεισε το όνομα του σε οικογένειες, φυτά, τοποθεσίες, δρόμους και εστιατόρια, την εικόνα του σε γραμματόσημα διαφόρων χωρών (Αλβανία, Ιαπωνία, Πολωνία. κτλ.), στόλισε σε πολλά μέρη με τα γύψινα (συνήθως κακόγουστα δυστυχώς) ομοιώματα του, τους κήπους και τις στέγες των σπιτιών.
ΠΗΓΗ: ΚΛΙΚ
Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι είναι άνθρωποι μεταμορφωμένοι,
και ο Πλούταρχος αναφέρει ότι στη Θεσσαλία όποιος σκότωνε πελαργό, τιμωρούταν με θάνατο. Αλλά και αργότερα, εξαιτίας των προλήψεων, που ήταν πολύ διαδεδομένες τόσο στις Χριστιανικές όσο και στις Ισλαμικές χώρες, ο πελαργός απολάμβανε παντού ιδιαίτερη προστασία.
Με το όνομα του πελαργού, που συχνά λέγεται και λελέκι, συνδέεται μια ολόκληρη σειρά από μύθους. Από τον καιρό του Αριστοφάνη και του Σοφοκλή έως τα χρόνια των τελευταίων πατέρων της Εκκλησίας, ο πελαργός θεωρείται ότι κάνει υποδειγματική οικογενειακή ζωή και ότι είναι πιστός τηρητής της τέταρτης εντολής.
Πάρα πολλά επίσης έχουν γραφεί για τα περίφημα "δικαστήρια των πελαργών", όπου αποφασίζεται η ποινή του θανάτου για εκείνον που θα καθυστερήσει να φτάσει στη συγκέντρωση που γίνεται πριν από την μετανάστευση ή για εκείνον που πρόδωσε την συζυγική πίστη. Ο Όμηρος συγκρίνει τους Τρώες που ετοιμάζονται για πόλεμο με τους πελαργούς που ετοιμάζονται να εγκαταλείψουν το μέρος όπου κλωσούν όταν αρχίζει το κρύο. Οι αρχαίοι συγγραφείς όπως ο Πλούταρχος, ο Πλίνιος, ο Αιλιανός, ο Φίλων, ο Πορφύριως κ.ά. μας δίνουν πολλές πληροφορίες για την αγάπη που δείχνουν οι πελαργοί στα παιδιά τους, ο Αριστοτέλης όμως τις χαρακτηρίζει θρύλους.
Σε πολλούς, επίσης, μύθους όπως π.χ. του Αισώπου, ο πελαργός παίζει σπουδαίο ρόλο. Αλλά ακόμη και στην ιστορική παράδοση γίνεται αναφορά στην παρουσία του πελαργού . Όταν λ.χ. ο Αττίλας το 452 μ.Χ. πολιορκούσε την Ακυληία στην Αδριατική και απελπισμένος πως δεν θα μπορέσει να την κυριεύσει, ήταν έτοιμος να λύσει την πολιορκία, άλλαξε γνώμη όταν είδε να φεύγουν οι πελαργοί που είχαν χτίσει τις φωλιές τους στις στέγες των σπιτιών της πολιορκημένης πόλης. Γιατί την αναχώρηση των πελαργών τη θεώρησε καλό οιωνό. Και πραγματικά αντί να φύγει έκανε επίθεση και την κυρίευσε.
Από τα παλιά επίσης χρόνια πίστευαν πως όταν οι γέροι πελαργοί χάσουν τη δύναμη και τα φτερά που τους ζεσταίνουν, τότε οι νεαροί πελαργοί αναλαμβάνουν τη διατροφή τους και μαδούν τα δικά τους φτερά για να σκεπάσουν με αυτά τους γονείς τους. Η δοξασία αυτής της συγκινητικής αυτοθυσίας ήταν τόσο πολύ διαδεδομένη στις παραδόσεις όλων των λαών, ώστε ο νόμος που στην αρχαιότητα υποχρέωνε τα παιδιά να γεροκομούν τους γονείς τους, είναι γνωστός με το όνομα "πελαργικός νόμος" και η ανταπόδοση των τροφείων από τα φιλόστοργα παιδία στους γονείς ονομάστηκε "αντιπελαργία" ή "αντιπελάργηση".
Μια ακόμα από τις πιο διαδεδομένες δοξασίες είναι πώς, όταν μεταναστεύουν οι πελαργοί, προηγούνται πάντα οι κουρούνες, που τους δείχνουν το δρόμο και τους χρησιμεύουν για οδηγοί. Επίσης πιστεύεται ότι μεταναστεύουν ζευγαρωμένοι. Για αυτό όταν πολλές φορές ο νεοφερμένος σε κάποιο μέρος πελαργός, εξαφανιστεί ύστερα από λίγες μέρες, λένε ότι πάει να φέρει τη σύντροφο του. Σε άλλα πάλι μέρη πιστεύουν πως όταν οι πελαργοί που φθάνουν είναι καθαροί και ολόλευκοι, τότε θα έχουμε ξηρασία, απεναντίας, όταν είναι βρώμικοι και λερωμένοι, μας περιμένει βροχερή χρονιά.
Στη νότια Γερμανία πιστεύουν ότι η "κροταλόπετρα" έχει σημασία για τις λεχώνες. Αυτή η πρόληψη στηρίζεται στην παράδοση που αναφέρεται στο βιβλίο για τα πουλιά του Conrad Gesner (1555), σύμφωνα με την οποία ο αετός και ο πελαργός μεταφέρουν μια πέτρα στη φωλιά τους, την "αετόπετρα" ο αετός, τον "λυχνίτη" (όπως ονόμαζαν άλλοτε το μάρμαρο της Πάρου γιατί το έβγαζαν σκάβοντας με το φως των λύχνων) ή "κροταλόπετρα" ο πελαργός, για να τοποθετήσουν πάνω σ' αυτή τ' αυγά τους να μη τα φθάνουν τα φίδια.
Αυτές οι πέτρες-φυλαχτά είναι στρογγυλές σαν αυγό, καστανόχρωμες και έχουν το μέγεθος του κεφαλιού ενός παιδιού. Στο εσωτερικό τους υπάρχει ένα κοίλωμα και μέσα σ' αυτό βρίσκεται ένα πετραδάκι που κουδουνίζει όταν τις κουνάμε. Κατά τη λαϊκή παράδοση, που διατηρείται από τα παλιά χρόνια ως σήμερα, οι πέτρες αυτές έχουν τη μαγική δύναμη να προστατεύουν το έμβρυο, να διευκολύνουν τον τοκετό και να αυξάνουν ή να ελαττώνουν το γάλα της λεχώνας.
Στην Ανατολή, όπου συνήθιζαν ν' αποδίδουν στα ζώα και ιδιαίτερα στα πουλιά μεγάλη σημασία σαν σύμβολα, ο πελαργός συμβόλιζε, ιδίως στους Αιγυπτίους, την ευσέβεια και τη δικαιοσύνη και γι' αυτό κοσμούσε το πάνω μέρος του σκήπτρου των βασιλέων. Συχνά επίσης σε δακτυλιόλιθους βρίσκουμε παραστάσεις με πελαργούς να σκοτώνουν φίδια, ενώ σε άλλα αρχαία έργα τέχνης απεικονίζονται σε διάφορες σκηνές κυνηγίου υδρόβιων πουλιών μαζί με άλλα πουλιά. Απεικονίζεται επίσης σε μακεδονικά νομίσματα και στη Ρώμη μαζί με την εικόνα της ευσπλαχνίας.
Τον καιρό του πραίτορα Aulus Sempronius Asilor, το 89 π.Χ., το κρέας του πελαργού οι καλοφαγάδες το θεωρούσαν διαλεχτό έδεσμα, πράγμα που ο Οράτιος το χαρακτηρίζει θλιβερό σημείο των καιρών.
Ως τον καιρό της αναγέννησης, αλλά και αργότερα ακόμη, σε πολλά μέρη πίστευαν ότι το στομάχι του πελαργού είναι το καλύτερο αντίδοτο για κάθε δηλητήριο. Επίσης σε πολλές χώρες θεωρούν ότι τ' αυγά του έχουν θεραπευτικές ιδιότητες, στην Ισπανία λ.χ. ότι υποβοηθούν στο να κόψει ένας μέθυσος τη συνήθεια του πιοτού, στην Κίνα ότι προφυλάσσουν από την ευλογιά και σε άλλα μέρη ότι το λίπος του κάνει καλό στις εξαρθρώσεις και τα στραμπουλήγματα.
Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά είναι ο σεβασμός και η αγάπη που τρέφουν για τους πελαργούς οι Τούρκοι, που τους λένε τα πουλιά του Μωάμεθ. Στην ανατολή πιστεύουν ότι το σπίτι που ο πελαργός διάλεξε για να χτίσει τη φωλιά του δεν κινδυνεύει από τη φωτιά, στην Ευρώπη ότι η εγκατάσταση ενός ζευγαριού πελαργών σε έναν τόπο προμηνύει καλή σοδειά για την περιοχή, στο Σουδάν ότι ο πελαργός που θα πληγωθεί με βέλος, όταν πεθάνει το παίρνει μαζί του στον ουρανό κι αν τύχει αυτός που του έριξε το βέλος να ξαναπεράσει κάποτε από το μέρος που τον πλήγωσε, τότε το βέλος πέφτει πάνω του και τον σκοτώνει.
Στις δυτικές χώρες οι μεγάλοι, όταν πρόκειται να γεννηθεί κι άλλο παιδί στην οικογένεια, συνηθίζουν να λένε στα παιδιά ότι θα το φέρει ο πελαργός και σε κάθε παιδικό βιβλίο υπάρχει ένα τουλάχιστο λαϊκό και συνήθως άτεχνο στιχάκι που το αναφέρει.
Αλλού πάλι οι κακές γλώσσες λένε ότι εάν μπορούσε να μιλήσει ο πελαργός, θα αναστάτωνε όλο τον κόσμο. Γιατί από εκεί ψηλά που κάθεται, βλέπει και ακούει όλα όσα συμβαίνουν. Μα επειδή δεν μπορεί να μιλήσει, κάθε φορά που γίνεται κάτι σημαντικό γύρω του, κροταλίζει.
Ο πελαργός αναφέρεται, επίσης, συχνά σε παροιμίες και επειδή έρχεται πάντα στην ώρα του, οι ποιητές τον ύμνησαν σαν ένα από τους χαρακτηριστικούς αγγέλους της άνοιξης. Πολλές φορές ακόμη δάνεισε το όνομα του σε οικογένειες, φυτά, τοποθεσίες, δρόμους και εστιατόρια, την εικόνα του σε γραμματόσημα διαφόρων χωρών (Αλβανία, Ιαπωνία, Πολωνία. κτλ.), στόλισε σε πολλά μέρη με τα γύψινα (συνήθως κακόγουστα δυστυχώς) ομοιώματα του, τους κήπους και τις στέγες των σπιτιών.
ΠΗΓΗ: ΚΛΙΚ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου