ΟΙ ΠΛΑΝΕΣ ΤΩΝ «ΧΑΡΙΣΜΑΤΙΚΩΝ»

ΟΙ ΠΛΑΝΕΣ ΤΩΝ «ΧΑΡΙΣΜΑΤΙΚΩΝ»

ΟΠΩΣ ΑΥΤΕΣ ΕΚΤΙΘΕΝΤΑΙ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ

ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗ ΕΥΣΕΒΙΟΥ ΠΑΠΑΣΤΕΦΑΝΟΥ:

«Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΕΚΧΥΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ

Η ΧΑΡΙΣΜΑΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΕΞ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΑΠΟΨΕΩΣ»

Β΄ΕΚΔΟΣΗ 1976 Logos ministry for Orthodox Renewal

Κώστας  Χ. Ναυπλιώτης

   Περιήλθε πρόσφατα στην κατοχή του γράφοντος το βιβλίο του Αρχιμ. Ευσεβίου Παπαστεφάνου, ενός κληρικού που κατάφερε να ταυτίσει το όνομά του με την πλάνη των πεντηκοστιανών και των λεγομένων «χαρισματικών».

 Ο Ευσέβιος Παπαστεφάνου

Ήταν κληρικός της Αρχιεπισκοπής Αμερικής, γεννήθηκε στο Fondulac, Wisconsin (ΗΠΑ), το 1924, σπούδασε στη Θεολογική Σχολή της Βοστώνης, στο πανεπιστήμιο τού Michigan, στην αγγλικανική θεολογική σχολή της Nasota Wisconsin, στη Σχολή τού αγίου Βλαδίμηρου (ΝΥ) και στο πανεπιστήμιο Αθηνών, από όπου απεφοίτησε το 1953. Η Θεολογική Σχολή Αθηνών αρνήθηκε να δεχθεί τη διατριβή του για τον Απόστολο Μακράκη. Το 1950 χειροτονήθηκε διάκονος και το 1953 πρεσβύτερος. Το 1955 διορίσθηκε υποδιευθυντής της Θεολογικής Σχολής της Βοστώνης και ήλθε σε προστριβές με τους φοιτητές λόγω των «μακρακιστικών» δοξασιώντου. Διετέλεσε εφημέριος σε διάφορες κοινότητες της Αρχιεπισκοπής Αμερικής. Το 1968 εξέδωσε το περιοδικό «The Logos» με σκοπό την «ανόρθωση της Ορθοδόξου Εκκλησίας», χρησιμοποιώντας «ιάσεις» και «απελευθερώσεις» με τη «δύναμη τού Αγίου Πνεύματος» (Για την ανόρθωση της Ορθοδόξου Εκκλησίας, δίπτυχο). Το 1972 ανέλαβε την ηγεσία «τού κινήματος διά την χαρισματική ανανέωση της Ορθοδοξίας».¹  

Διαβάζοντας το βιβλίο με τις κακοδοξίες του Παπαστεφάνου διερωτώμαι πως αυτός ο άνθρωπος ήταν Κληρικός της Ορθοδόξου Εκκλησίας, επί σειρά ετών, και δεν είχε αντιληφθεί το παραμικρό από την διδασκαλία Της αλλά και τον πνευματικό Της πλούτο. Κινούνταν με μεγάλη άνεση εντός της Εκκλησίας χωρίς ουσιαστικό αντίλογο έως του 1983 που ο επίσκοπός του, ο Pittsburg Μάξιμος «τού διεμήνυσε (20.7.1983) ότι δεν είναι δυνατόν να τον κρατήσει πλέον στη δικαιοδοσία του λόγω των κακοδοξιών του».²

Επί 15 ολόκληρα έτη ο Παπαστεφάνου δρούσε προσηλυτιστικά εντός της Εκκλησίας χωρίς το παραμικρό εμπόδιο!!! Ο ίδιος μάλιστα αναφέρει ότι στην Α’ Πανορθόδοξη Χαρισματική Συνέλευση (1973, Michigan) απέστειλε προσκλήσεις «εις όλους τους κανονικούς ορθοδόξους αρχιερείς και εζητήθησαν δεόντως αι ευχαί  και ευλογίαι των επί των εργασιών του συνεδρίου» (σελ.185)

Η Αρχιεπισκοπή Αμερικής μάλιστα του απάντησε (12-6-1973) ότι αν και δεν συμφωνεί με το πνεύμα της συνελεύσεως «…θα ήτο ασύλληπτον να συμφωνήσωμεν ότι το αποστολικόν πνεύμα έχει αποχωρισθεί της εκκλησίας…» τα εξής: «Η Αυτού Σεβασμιώτης ελπίζει να αντιπροσωπευθή προσωπικώς εις την συνέλευσιν διά μέσου ιερέως όστις θα διορισθή υπό της Αρχιεπισκοπής. Αι προσευχαί σας υπέρ του Σεβασμιωτάτου και πάντων των ηγετών της εκκλησίας…εκτιμούνται τα μέγιστα. Παρακαλείσθε όπως δεχθείτε την ευγνωμοσύνην της Αυτού Σεβασμιώτητος δια την επιστολήν σας και τα προσωπικάς ευχάς Αυτού διά την ευόδωσιν της προσπαθεία σας» (!!!)  (σελ.185-186)

Υπάρχει κίνδυνος σήμερα;

Το εν Ελλάδι κίνημα των «χαρισματικών» αν και στο μεγαλύτερο ποσοστό του έχει συσπειρωθεί γύρω από τις πεντηκοστιανές ομάδες εξακολουθεί να απασχολεί την Εκκλησία μας με ομάδες που δρουν κατά τόπους. Συγκεκριμένα έχουμε πληροφορηθεί για ομάδες «χαρισματικών» που δρουν στην περιοχή της Μεταμόρφωσης Αττικής, για Ιερέα που ανήκει σε Μητρόπολη κοντά στην Αθήνα και ο οποίος συμβουλεύει τους ενορίτες του να πηγαίνουν στους πεντηκοστιανούς να ακούνε το κήρυγμα και να λαμβάνουν τα Ι.Μυστήρια από την Ορθόδοξη Εκκλησία (!!!). Μάλιστα στην Ελλάδα εξακολουθεί να λειτουργεί και ο σύλλογος «ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΑ ‘ΑΓΙΟΣ ΣΥΜΕΩΝ Ο ΝΕΟΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ’» ο οποίος εκδίδει και βιβλία και η «Πανελλήνια Αδελφότητα Χριστιανική Αναμόρφωση» (ΠΑΧΑ) που υπάρχει στον Κατάλογο των ασυμβίβαστων ομάδων με την Ορθόδοξη πίστη. Κατάλογος που καταρτίστηκε από την Ε΄ Συνδιάσκεψη Εντεταλμένων για θέματα αιρέσεων και παραθρησκείας (Ναύπακτος, 13-18.5.1993) και εγκρίθηκε από την Ιερά Σύνοδο.

Το πρόσωπο του Παπαστεφάνου έχει ηρωοποιηθεί από τους πεντηκοστιανούς και διάφορους αιρετικούς που στο πρόσωπό του βρήκαν αυτόν «…που αντιμετώπισε διώξεις και απειλές από ένα στυγνό κατεστημένο όπως κάποτε ο Συμεών ο Νέος Θεολόγος, γιατί τόλμησε να δηλώσει όπως εκείνος ότι έλαβε «αισθητά» το Άγιο Πνεύμα…» ³

Πλάνες & Κακοδοξίες

Όταν ξεκίνησα την ανάγνωση του βιβλίου δεν φανταζόμουν ότι θα βρεθώ μπροστά σε τέτοιο πλήθος πλανών, λαθών, διαστρέβλωσης πατερικών κειμένων και παντελούς άγνοιας της Ορθόδοξης διδασκαλίας. Τα μεγέθη αυτά πολλαπλασιάζονται όταν συνειδητοποιείς ότι ο συγγραφέας ήταν επί σειρά ετών Αρχιμανδρίτης της Εκκλησίας μας!

  1.  Η Αποστασία της Εκκλησίας.

Από την αρχή ο συγγραφέας δείχνει τις προθέσεις του αναπαράγοντας την προτεσταντική συκοφαντία περί αποστασίας, «η προφητευθείσα υπό του αποστόλου Παύλου αποστασία ήδη ενεργείται», «Η νύμφη του Χριστού ήδη εμφανίζει σημεία τα οποία μαρτυρούν ότι ήρχισε να μετασχηματίζεται εις πόρνην περιβεβλημένην πορφύρα και κοκκίνω (Αποκ.17:4) (σελ. 9)

Αυτή η δοξασία είναι πέρα για πέρα λανθασμένη, και έρ­χεται σε αντίθεση με τον λόγο τού ίδιου τού Χριστού. Το βρά­δυ τού Μυστικού Δείπνου ο Κύριος είπε στους μαθητές του ότι δεν πρέπει να λυπούνται, διότι θα τους αποχωρισθή. Τους είπε ότι θα στείλη στην Εκκλησία του το Άγιο Πνεύμα, το οποίο θα παραμένει διαρκώς μέσα σ' αυτήν. «Και εγώ ερωτήσω τον Πατέρα και άλλον Παράκλητον δώσει υμίν, ίνα μένη μεθ' υμών εις τον αιώνα, το Πνεύμα της αληθείας...». (Ιωαν. ιδ' 16).

Ο Χριστός ίδρυσε την Εκκλησία. Σύμφωνα με την διδασκαλία τού Αποστόλου Παύλου, η Εκκλησία είναι το σώμα και ο Χριστός είναι η κεφαλή (Βλ. Εφεσ. ε' 23). Όπου υπάρχει ο Χριστός υπάρχει και το Άγιο Πνεύμα. Όταν την ημέρα που αναστήθηκε, μετέδωσε Άγιο Πνεύμα  στους μαθη­τές του, το έβγαλε από μέσα του, φυσώντας —«ενεφύσησε και λέγει αυτοίς^˙ λάβετε Πνεύμα Άγιον» (Ιω. κ' 22).⁴

Η Αγία Γραφή είναι απολύτως ενάντια σε αυτή την κακοδοξία του Παπαστεφάνου:

• ΜΑΤΘΑΙΟΣ 16 : 18 : «καγώ δε σοι λέγω ότι συ ει Πέτρος, και επί ταύτη τη πέτρα οικοδομήσω μου την εκκλησίαν, και πύλαι άδου ου κατισχύσουσιν αυτής.»
• ΜΑΤΘΑΙΟΣ 28 : 20 : «και ιδού εγώ μεθ’ υμών ειμι πάσας τας ημέρας έως της συντελείας του αιώνος.»
• ΙΩΑΝΝΗΣ 14 : 16 - 17 : «και εγώ ερωτήσω τον πατέρα και άλλον παράκλητον δώσει υμίν, ίνα μένη μεθ' υμών εις τον αιώνα, το Πνεύμα της αληθείας»

Παρερμηνεύοντας τον Απ. Παύλο στην Α΄ προς Τιμόθεο επιστολή, ότι: «…ἐν ὑστέροις καιροῖς ἀποστήσονταί τινες τῆς πίστεως, προσέχοντες πνεύμασι πλάνοις καὶ διδασκαλίαις δαιμονίων …» (Α’ Τιμ. δ’ 1). Όμως το εδάφιο λέει ότι «ορισμένοι θα αποστατήσουν», και όχι ολόκληρη η Εκκλησία. Ή το εδάφιο «ἔχων πίστιν καὶ ἀγαθὴν συνείδησιν, ἥν τινες ἀπωσάμενοι περὶ τὴν πίστιν ἐναυάγησαν» (Α΄ Τιμ. 1:19), όπου το «τινες» παρερμηνεύεται ως «όλοι».

   2.   Η προφητεία του Ιωήλ

Γράφει ο Παπαστεφάνου:

«Αι ‘έσχαται ημέραι’ αρχίζουν από την ημέραν της Πεντηκοστής. Η εκπλήρωσις της προφητείας του Ιωήλ, αρχομένη εις το υπερώον της Ιερουσαλήμ, συνεχίζεται επί δύο χιλιάδας χρόνια. Είναι ολόκληρον το χρονικόν διάστημα της Χριστιανικής Οικονομίας…. Η έκχυσις του Αγίου Πνεύματος αρχίζει την ημέραν της Πεντηκοστής και συνεχίζεται εις την Εκκλησίαν δια μέσου είκοσι αιώνων. Συνεπώς, καίτοι η έκχυσις του Πνεύματος ήρχισε την ημέραν της Πεντηκοστής, κατά τας ημέρας εκείνας που θα προηγηθούν της συντελείας του αιώνος τούτου θα εμφανισθή μία έκτακτος και πλουσιωτέρα έκχυσις του Αγ. Πνεύματος δια την τελικήν οικοδομήν του Σώματος του Χριστού και προπαρασκευήν της Νύμφης Αυτού.…Η ημέρα της Πεντηκοστής ενεφάνισε τον «πρώιμον υετόν», αι δε έσχαται ημέραι αι προηγούμεναι της επιστροφής του Κυρίου εμφανίζουν τον «όψιμον υετόν»…. Η εκχυσις του Πνεύματος επιφυλασσομένη δια τας εσχάτας ημέρας ως όψιμος υετός ήδη πραγματοποιείται εις την σύγχρονον εποχήν μας. Διαφέρει της πρώτης εκχύσεως, διότι εν αντιθέσει προς την πρώτην η οποία έλαβε χώραν εις μίαν γωνίαν της γης μεταξύ ολίγων, η έσχατη έκχυσις είναι καθολική και παγκόσμιος, το δε Άγιον Πνεύμα εκχύνεται επί πάσαν σάρκα, δηλαδή επί πολλούς και επί πολλά έθνη. Το καταπληκτικόν και αποκαλυπτικόν τούτο φαινόμενον είναι γνωστόν σήμερον υπό την ονομασίαν «Χαρισματική Κίνησις ή Ανανέωσις», καθ’ ότι το αισθητόν γνώρισμα της πνευματικής αυτής εκχύσεως είναι η εκδήλωσις των χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος». (σελ. 10-11)

Πολλοί ερμηνευτές (Ι.Χρυσόστομος, Τρεμπέλας) ανάγουν τα γεγονότα που αναφέρει η προφητεία (Ιωήλ 2:30-31) «καὶ δώσω τέρατα ἐν τῷ οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς αἷμα καὶ πῦρ καὶ ἀτμίδα καπνοῦ ὁ ἥλιος μεταστραφήσεται εἰς σκότος καὶ ἡ σελήνη εἰς αἷμα πρὶν ἐλθεῖν ἡμέραν κυρίου τὴν μεγάλην καὶ ἐπιφανῆ»  στην καταστροφή της Ιερουσαλήμ το 70 μ.Χ. Είναι εντελώς εσφαλμένο να ερμηνεύεται η προφητεία με βάση την εποχή μας και αυτό γιατί η προφητεία εκπληρώθηκε την ημέρα της Πεντηκοστής.  Αυτό δηλώνει ο απόστoλoς Πέτρος λέγοντας: «τούτο είναι το ρηθέν δια του προφήτου Iωήλ...» (Πράξ. β' 16).  Η αναφορά του Παπαστεφάνου στο Ιωήλ β' 23 «…καὶ τὰ τέκνα σιων χαίρετε καὶ εὐφραίνεσθε ἐπὶ τῷ κυρίῳ θεῷ ὑμῶν διότι ἔδωκεν ὑμῖν τὰ βρώματα εἰς δικαιοσύνην καὶ βρέξει ὑμῖν ὑετὸν πρώιμον καὶ ὄψιμον καθὼς ἔμπροσθεν»  είναι αδικαιολόγητη. Γιατί εκεί γίνεται λόγος για «πρώιμον καὶ ὄψιμον καθὼς ἔμπροσθεν», και όχι σε κάποιο νέο γεγονός!!

 Γράφει πολύ ωραία ο μακαριστός π.Αντ.Αλεβιζόπουλος: «Για να βλαστήσει και να καρποφορήσει η γη, δεν χρειάζεται μόνο την πρώιμη βροχή, αλλά και την όψιμη. Αυτές είναι οι πιο καλές συνθήκες καρποφορίας. Συνεπώς ο λαός δεν χρειάζεται να «τρομάξει». Τα «κτήνη της πεδιάδος» δεν πρόκειται να υποφέρουν από «βοσκή», τα δένδρα θα καρποφορήσουν πλούσια, «η συκή και η άμπελος», τα αλώνια θα γεμίσουν από σιτάρι και θα ξεχειλίσουν οι ληνοί «από οίνου και ελαίου», όλοι θα χαρούν και θα δοξάσουν τον Κύριο για την ευλογία (Ιωήλ β' 21-28).  Η «όψιμος βροχή» είναι ο πόθος των γεωργών (Ζητεῖτε παρὰ τοῦ Κυρίου ὑετὸν ἐν τῷ καιρῷ τῆς ὀψίμου βροχῆς· καὶ ὁ Κύριος θέλει κάμει ἀστραπὰς καὶ θέλει δώσει εἰς αὐτοὺς βροχὰς ὄμβρου, εἰς ἕκαστον βοτάνην ἐν τῷ ἀγρῷ. Ζαχ. ι' 1), οι οποίοι προσμένουν όχι μόνο την πρώιμο, αλλά και την όψιμο βροχή (Μακροθυμήσατε οὖν, ἀδελφοί, ἕως τῆς παρουσίας τοῦ Κυρίου. ἰδοὺ ὁ γεωργὸς ἐκδέχεται τὸν τίμιον καρπὸν τῆς γῆς, μακροθυμῶν ἐπ' αὐτῷ ἕως λάβῃ ὑετὸν πρώϊμον καὶ ὄψιμον. Ιακ. ε' 7-8)».⁵

Και πολύ σοφά συμπληρώνει ο μακαριστός π.Δανιήλ Γούβαλης: «Αν πάρουμε στα σοβαρά την άποψη πώς το Ιακ. ε' 7 αναφέρεται στη σημερινή εποχή, τότε πρέπει να πούμε πώς και μετά την πεvτηκoστή υπάρχει πρώιμος βροχή. Δηλαδή θα έχουμε συνολικά τρεις πεντηκοστές;»⁶

3.   Η Γλωσσολαλιά

Αρκετές σελίδες του βιβλίου του (98-109) αναφέρονται στη γλωσσολαλιά. Γράφει: «Πολλάκις ευρίσκομεν δυσκολίαν εις την προσπάθειάν μας να υμνήσωμε τον Θεόν. Δυσκολευόμεθα να εξεύρωμεν επαρκείς λέξεις και ακατάλληλα λόγια…». (σελ.103), ...». Το «πιστοποιητικό» ότι συντελέσθηκε έγκυρα το «βάπτισμα του Αγίου Πνεύματος» είναι η γλωσσολαλιά, που εκδηλώνεται κανονικά «ευθύς αμέσως, ως πρώτη και αρχική έκφρασις της νέας ζωής» (σελ. 26-27).

Το τόσο απαραίτητο για τους «χαρισματικούς» και τις συνιστώσες αυτών χάρισμα της γλωσσολαλιάς ήταν πράγματι δευτερεύον στην αρχαία εκκλησία. Λέει ο Παύλος προς τους Κορίνθιους που εμφάνιζαν ενθουσιαστικές τάσεις όπως οι σύγχρονοι «χαρισματικοί»: «μη πάντες χαρίσματα έχουσιν ιαμάτων; μη πάντες γλώσσαις λαλούσι; μη πάντες διερμηνεύουσι; ζηλούτε δε τα χαρίσματα τα κρείττονα. και έτι καθ' υπερβολήν οδόν υμίν δείκνυμι». (Α’ Κορ. ιβ’ 30-31) και αμέσως μετά τους προσφέρει το μέγιστο των χαρισμάτων: «Εάν ταις γλώσσαις των ανθρώπων λαλώ και των αγγέλων, αγάπην δε μη έχω, γέγονα χαλκός ηχών η κύμβαλον αλαλάζον». (Α’ Κορ. ιγ’ 1)

Οι Πατέρες μας λένε ότι το χάρισμα της γλωσσολαλιάς είχε προσωρινό χαρακτήρα. Ο Άγιος Αυγουστίνος (+430) (Ομιλίες στον Ιωάννη, IV:10) αναφέρει ότι «Τα πρώτα χρόνια το Άγιο Πνεύμα έπεφτε σ’ αυτούς που πίστευαν κι εκείνοι μιλούσαν με γλώσσες που δεν είχαν μάθει, καθώς το Άγιο Πνεύμα τους έδινε λόγο. Αυτά ήταν σημεία προσαρμοσμένα στην εποχή. Γιατί ήταν ταιριαστό να υπάρχει αυτό το σημείο του Αγίου Πνεύματος σ’ όλες τις γλώσσες, για να δείξει ότι το Ευαγγέλιο του Θεού επρόκειτο να διαδοθεί μέσα από όλες τις γλώσσες σε όλη την οικουμένη. Αυτό έγινε ως σημείο, και πέρασε».

«Αναμένεται τώρα ότι αυτοί που θα χειροθετηθούν, θα πρέπει να γλωσσολαλούν; Ή όταν χειροθετήσαμε αυτά τα παιδιά, περίμενε κανείς από σας να δει αν θα γλωσσολαλήσουν; Κι όταν είδε ότι δεν γλωσσολαλούν ήταν κανείς από σας τόσο διεστραμμένος στην καρδιά ώστε να πει ‘’αυτοί δεν έχουν λάβει το Άγιο Πνεύμα’’;». ⁷

Μετά τον 1^ο, ή ίσως το 2^ο αιώνα, δεν αναφέρεται από καμμιά Ορθόδοξη πηγή, και δεν αναφέρεται να συμβαίνει ούτε καν στους μεγάλους Πατέρες της αιγυπτιακής ερήμου, οι οποίοι ήταν τόσο γεμάτοι από το Πνεύμα του Θεού που έκαναν πολλά καταπληκτικά θαύματα, συμπεριλαμβανομένης και της ανάστασης νεκρών.⁸

Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος είναι καταλυτικός και δεν αφήνει κανένα περιθώριο παρερμηνείας:

«Για ποιόν λοιπόν λόγο αυτή η χάρις (δηλ. η γλωσσολαλιά) περιωρίσθηκε κι εξαφανίσθηκε τώρα από τους ανθρώπους; Αυτό έγινε, όχι γιατί ο Θεός μας περιφρόνησε, αλλά γιατί μας τίμησε υπερβολικά. Πώς; Θα σάς το πω. Οι άνθρωποι τότε ήταν πιο ανόητοι, διότι μόλις απηλλάγησαν από την λατρεία των ειδώλων και το μυαλό τους ήταν ακόμη πιο παχύ και πιο αναίσθητο. Είχαν μεγάλη αδυναμία στα σωματικά και παραδίδονταν σ’ αυτά και καθόλου δεν γνώριζαν τι ακριβώς είναι η νοητή και αόρατη χάρις, η οποία γίνεται αντιληπτή μόνο με την πίστι. Γι’ αυτόν τον λόγο γίνονταν υπερφυσικά σημεία. Διότι άλλα από τα πνευματικά χαρίσματα είναι αόρατα και κατανοούνται μόνο με την πίστι και άλλα παρουσιάζουν κι ένα αισθητό σημάδι για να καταλάβουν κάτι οι άπιστοι.

Ένα παράδειγμα. Η άφεσις των αμαρτιών είναι ένα πράγμα νοητό και αόρατο, διότι δεν βλέπουμε με τα σωματικά μάτια πώς καθαριζόμαστε από τις αμαρτίες. Γιατί έτσι; Διότι αυτή πού καθαρίζεται είναι η ψυχή, και η ψυχή βέβαια δεν βλέπεται με τα σωματικά μάτια. Λοιπόν, η κάθαρσις από τα αμαρτήματα είναι μία νοητή και πνευματική δωρεά, πού δεν μπορεί να γίνη αντιληπτή με τα σωματικά μάτια- αλλά η ομιλία ξένων γλωσσών, ενώ ανήκει και αυτή στην νοητή και αόρατη ενέργεια του Αγίου Πνεύματος, παρουσιάζει όμως και αισθητό σημάδι, εύκολα αντιληπτό και στους απίστους…

Εγώ λοιπόν τώρα δεν έχω ανάγκη από υπερφυσικά σημεία. Γιατί; Διότι έμαθα να πιστεύω στον Δεσπότη Χριστό και χωρίς να μου δώση υπερφυσικό σημείο. Εκείνος βέβαια πού απιστεί, χρειάζεται ενέχυρο, ενώ εγώ πού πιστεύω δεν έχω ανάγκη ούτε από ενέχυρο ούτε από υπερφυσικό σημείο. Γνωρίζω ότι καθαρίσθηκα από τις αμαρτίες, και χωρίς να γλωσσολαλήσω. Εκείνοι όμως τότε δεν επίστευαν, εάν δεν τους εδίδετο υπερφυσικό σημείο.

Στην συνέχεια ο Χρυσορρήμων τονίζει ότι τότε πού υπήρχε άγνοια του Χριστιανισμού και απιστία, χρειαζόταν η γλωσσολαλιά προς βοήθειαν των απίστων. Παραπέμπει και σε σχετικό χωρίο της Α’ προς Κορινθίους επιστολής (ιδ’ 22: ὥστε αἱ γλῶσσαι εἰς σημεῖον εἰσιν οὐ τοῖς πιστεύουσιν, ἀλλὰ τοῖς ἀπίστοις· ἡ δὲ προφητεία οὐ τοῖς ἀπίστοις, ἀλλὰ τοῖς πιστεύουσιν). Για τους ανθρώπους της εποχής εκείνης, οι χριστιανικές διδασκαλίες ήταν απρόσιτες. Για να γίνουν προσιτές χρειάζονταν ενέχυρα, εγγυήσεις, αποδείξεις και θαύματα. Όσα τους δίδασκαν οι Απόστολοι ήταν αόρατα και αφανή. Ο νέος Θεός ήταν άγνωστος και αφανής. «Εκείνοι ει μη έλαβον πρώτον σημείον και ενέχυρον, ουκ αν αύτω επίστευον περί των αφανών». Δηλαδή «εκείνοι αν δεν έπαιρναν πρώτα κάποιο σημάδι και κάποιο ενέχυρο, δεν θα επίστευαν στον Θεό, δεν θα επίστευαν σε πράγματα αόρατα». Και καταλήγει: «Εγώ και χωρίς αυτά παρουσιάζω τέλεια πίστι. Και γι’ αυτόν τον λόγο δεν γίνονται σήμερα υπερφυσικά σημεία»⁹  

Λέει ο μακαριστός π.Δανιήλ Γούβαλης: «Ο απόστολος Πέτρος στις δυο επιστολές του που εγράφησαν μετά το 60 μ.Χ δεν αναφέρει το παραμικρό για γλωσσολαλιά. Η Καθολική επιστολή του Ιούδα του Αδελφοθέου εγγράφει περί το 70 μ.Χ και σε αυτήν δεν συναντούμε τίποτε περί γλωσσολαλιάς. Για τα κείμενα του Ιωάννου του θεολόγου για τις τρεις δηλαδή επιστολές του και την Αποκάλυψη που γράφηκαν πιο αργά από όλα τα βιβλία της Καινής Διαθήκης στην δεκαετία του 90 δεν υπάρχει τίποτε για χάρισμα ομιλίας ξένων γλωσσών». Όπως δείχνουν τα πράγματα αυτό το χάρισμα είχε προσωρινό χαρακτήρα υπήρξε στην Χριστιανική Εκκλησία στο διάστημα μετά την Πεντηκοστή στην δεκαετία του 40 και στις αρχές τις δεκαετίες του 50, μετά εξέλειπε».¹⁰

  4.   Χαρίσματα στους αιρετικούς;

Σε πολλά σημεία του βιβλίου ο συγγραφέας εκφράζει την πεποίθησή του ότι υπάρχουν χαρίσματα σε όλα τα χριστιανικά δόγματα και «εκκλησίες».

Απάντηση πολύ ουσιαστική μας δίνει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς: «Αγάπη λοιπόν και χαρά, ειρήνη και μακροθυμία, και όσα είναι παραπλήσια με τούτα, προσυπάρχουν και φυσικώς, δηλαδή κτιστώς, σε όλα τα λογικά (όντα), σαν απηχήματα των όντως όντων. Γι’ αυτό θα μπορούσε κανείς να τα χρησιμοποιήσει και για κακό, όταν επιθυμεί να αθετήσει τους θείους νόμους. Υπάρχουν όμως και τα υπερφυσικά, τα οποία είναι μόνο του Πνεύματος και για τα οποία ο μέγας Βασίλειος είπε ότι το Πνεύμα τα έχει αϊδίως. Όσοι λοιπόν επέτυχαν τη χάρη του Πνεύματος, απολαύουν και μετέχουν των καρπών τούτων του Πνεύματος. Πράγματι υπάρχει μέσα μας και σοφία από τη φύση που αναπτύσσεται με τη μελέτη, στους Αγίους όμως κατά την ευαγγελική επαγγελία δίδεται η σοφία του Πνεύματος που λαλεί δια μέσου αυτών, η οποία κατά τον σολομώντειο λόγο “δεν θα κατοικήσει σε σώμα καταχρεωμένο από αμαρτίες”».¹¹  

Το Ευαγγελικό μήνυμα για τα πραγματικά χαρίσματα είναι σαφές, «μακάριοι οἱ καθαροὶ τῇ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοὶ τὸν Θεὸν ὄψονται». Προϋπόθεση η  ταπείνωση και η κάθαρση της καρδιάς. Σύμφωνα με τον Άγιο Μακάριο τον Αιγύπτιο ο άνθρωπος πρέπει να αγωνιστεί ώστε να αποκτήσει το δικαίωμα να ονομάζεται…χριστιανός! «Ο ακούων λόγον έρχεται εις κατάνυξιν και μετά τούτο, υποστελλούσης της χάριτος κατ’ οικονομίαν πρός το συμφέρον τω ανθρώπω, εισέρχεται εις γυμνασίαν και παιδείαν πολέμου και ποιεί πάλην και αγώνα προς τον σατανάν και μετά πολλού δρόμου και αγώνος αποφέρεται τα νικητήρια και γίνεται χριστιανός».¹²

5.    Το πρόβλημα της «χρίσεως» του Ιησού Χριστού.
 Ο Παπαστεφάνου υποστηρίζει ότι ο Χριστός έπρεπε να πληρωθεί με άγιο πνεύμα ώστε να έχει δύναμη να ξεκινήσει το έργο του! (σελ. 20, 21,22, 23, 24, 26). Συγκεκριμένα λέει: «Και ο Ιησούς κατά την ανθρώπινή του φύση  επληρώθη δια Πνεύματος Αγίου πριν αρχίσει το επίγειο αυτού έργο» (σελ.20)  ή «Η δια Πνεύματος χρίσις του Ιησού κατέστησεν αυτόν δυνατόν εν λόγω και δυνάμει δια να εκπληρώση το έργον όπερ ανέθηκεν ο Πατήρ εις αυτόν» (σελ.21) και αλλού λέει: «Το Άγιο Πνεύμα που επεσκίασε την Παρθένο Μαρία και δια του οποίου συνελήφθη ο Ιησούς εν τη γαστρί αυτής...παρέμεινε εις αυτόν και κατώκησεν αυτόν μονίμως...». (σελ.22).

Ο συγγραφέας του έργου παραθέτει μια σειρά από αγιογραφικά χωρία στα οποία αναφέρονται οι λέξεις: «Άγιο Πνεύμα», «Πνεύμα Άγιον», «Πνεύμα Θεού» κτλ. Στην παράθεσή τους, μάλιστα, δεν διακρίνεται κάποιος εμφανής λογικός ειρμός. Δίνεται η εντύπωση ενός ανθρώπου που έχει μπροστά του ένα Ταμείο Αγίας Γραφής (κονκορντάντσια) και απλά αντιγράφει τα χωρία που αναφέρουν αυτές τις λέξεις με σκοπό: α) να εντυπωσιάσει τον αναγνώστη με το πλήθος των παραπομπών του και β) να γεμίσει όπως-όπως τις σελίδες του βιβλίου του, παρά ένα σοβαρό συγγραφέα που έχει σαφή επίγνωση των γραφομένων του.

Παράλληλα χρησιμοποιεί φράσεις που προέρχονται: α) από τα λατρευτικά κείμενα της Εκκλησίας (των οποίων φαίνεται να έχει μια σχετικά ικανοποιητική γνώση), β) από πατερικά έργα και γ) από έργα επιφανών εκκλησιαστικών συγγραφέων. Φαίνεται πως κατανοεί το περιεχόμενο αυτών των φράσεων, αλλά η προσπάθειά του να τις συνδυάσει με τις αγιογραφικές αναφορές ή να τις σχολιάσει είναι σε μεγάλο ποσοστό αποτυχημένη.

Το πραγματικό όμως πρόβλημα εστιάζεται στην αποδοχή της «προκοπής» του Χριστού: α) χάρις στην παρουσία και την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος στη ζωή Του και β) χάρις στη χρίση Του από το Άγιο Πνεύμα. Δεν φαίνεται καθαρά στο κείμενο (υπάρχουν ελάχιστες αναφορές), αλλά μπορεί κανείς να συνάγει με σχετική ασφάλεια το συμπέρασμα, πως όπως όλοι οι άνθρωποι αγιάζονται και τελειοποιούνται από το Άγιο Πνεύμα, έτσι και ο Χριστός κατά την ανθρώπινη φύση Του: α) αγιάστηκε και τελειοποιήθηκε από το Άγιο Πνεύμα και β) επιτέλεσε το απολυτρωτικό Του έργου με τη χρίση και τη βοήθεια του Αγίου Πνεύματος.

Θα περιοριστώ σε δύο βασικές παρατηρήσεις:

α) στην Αγία Γραφή ως «Άγιον Πνεύμα» χαρακτηρίζεται άλλες φορές το Τρίτο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδας, και άλλες φορές η άκτιστη Θεία Χάρις. Εδώ, άλλωστε, βρίσκεται το βασικό λάθος των Λατίνων όσον αφορά τη διδασκαλία του filioque. Μπερδεύουν, δηλαδή, τα φυσικά ιδιώματα των Προσώπων της Αγίας Τριάδας, που είναι κοινά, με τα Υποστατικά τους Ιδιώματα, που είναι ακοινώνητα. Όταν, λοιπόν, τα ευαγγέλια αναφέρονται στην παρουσία του «Αγίου Πνεύματος» ή του «Πνεύματος του Θεού» στη ζωή του Κυρίου, εννοούν συνήθως το πλήρωμα της Θείας Χάριτος, το οποίο, όμως, ο Χριστός, ως Θεάνθρωπος, δεν απέκτησε σταδιακά και σχετικά (όπως όλοι οι άλλοι άνθρωποι), αλλά το κατείχε «...εξ΄ άκρας συλλήψεως...» σε τέλειο και απόλυτο βαθμό. Έτσι, για παράδειγμα, μπορείς να κατανοήσεις ορθά τα λόγια του Κυρίου: «...Ει δε εγώ εν Πνεύματι Θεού εκβάλλω τα δαιμόνια...» (Μτθ. 12, 28), που σημαίνουν: «...αν όμως Εγώ βγάζω τα δαιμόνια (όχι με τη δύναμη του Σατανά, αλλά) με τη δύναμη της Χάριτος του Θεού...». Κατά παρόμοιο τρόπο, η φράση: «...Και υπέστρεψεν ο Ιησούς εν τη δυνάμει του Πνεύματος εις την Γαλιλαίαν...» (Λουκ. 4,14) σημαίνει: «...Και ο Ιησούς επέστρεψε στη Γαλιλαία όντας γεμάτος σε τέλειο και απόλυτο βαθμό με τη δύναμη της Χάριτος του Θεού...».

Ο Παπαστεφάνου, λοιπόν, μάλλον αγνοεί αυτή τη θεμελιώδη αλήθεια και (όπως, ακριβώς, οι Λατίνοι) αποδίδει στο Πρόσωπο του Αγίου Πνεύματος όλες ανεξαιρέτως τις σχετικές αναφορές των Ευαγγελίων (ακόμη και αυτές που αναφέρονται όχι στην Υπόσταση του Αγίου Πνεύματος, αλλά στη Θεία Χάρη).  Κάνοντας όμως αυτό το λάθος, οδηγείται μοιραία στο λανθασμένο συμπέρασμα πως ο Χριστός τελειοποιήθηκε κατά την ανθρώπινη φύση Του από το Άγιο Πνεύμα (όπως όλοι οι άλλοι άνθρωποι).

β) στη Αγία Γραφή η χρίση του Κυρίου από το Άγιο Πνεύμα αναφέρεται τόσο στην κατοχή του τριπλού Του αξιώματος (βασιλικό, ιερατικό και προφητικό), του οποίου υπήρξε φορέας σε τέλειο και απόλυτο βαθμό, όσο και στην ιδιαιτερότητα και την μοναδικότητα της αποστολής Του, που δεν ήταν άλλη από τη σωτηρία όλου του ανθρώπινου γένους. Ο Κύριος, δηλαδή, ως Θεάνθρωπος, ονομάζεται και είναι «Χριστός» με την έννοια ότι ο Θεός τον επέλεξε και του ανέθεσε την ύψιστη αποστολή της σωτηρίας του ανθρώπου, την οποία όμως πραγματοποίησε όχι ως Θεός, αλλά ως άνθρωπος (κατά την ανθρώπινη φύση Του), αφού ως άνθρωπος δίδαξε, θαυματούργησε, πέθανε, αναστήθηκε και αναλήφθηκε στους ουρανούς.

Όταν, λοιπόν, η Αγία Γραφή λέει: «...Ιησούν τον από Ναζαρέτ, ως έχρισεν Αυτόν ο Θεός Πνεύματι Αγίω και δυνάμει...» (Πρξ. 10, 38) εννοεί: «...τον (Θεάνθρωπο) Ιησού από τη Ναζαρέτ, τον Οποίο ο Θεός επέλεξε (κατά την ανθρώπινη φύση Του) και, αφού Του έδωσε σε τέλειο και απόλυτο βαθμό τη δύναμη της Χάριτός Του, Του ανέθεσε ως αποστολή τη σωτηρία του ανθρώπου...». Κατά παρόμοιο τρόπο στους ψαλμούς ο Μεσσίας, αναφερόμενος προφητικά στο έργο και την αποστολή Του, λέει: «...Πνεύμα Κυρίου επ’ εμέ, ου ένεκεν έχρισέ Με...» (Λουκ. 4, 18), που σημαίνει: «...Η Χάρις του Θεού επαναπαύεται επάνω Μου (σε τέλειο και απόλυτο βαθμό), γιατί ο Θεός με διάλεξε (κατά την ανθρώπινη φύση Μου) και μου ανέθεσε ως αποστολή τη σωτηρία του ανθρώπου...».

Ο Παπαστεφάνου, όμως, αγνοώντας τα ανωτέρω, φαίνεται πως όταν μιλά για τη «χρίση» του Κυρίου δεν την αντιλαμβάνεται με την έννοια της εκλογής και της ανάθεσης μιας μοναδικής και ανεπανάληπτης αποστολής, αλλά με την έννοια της «προκοπής» και της «τελειώσεώς» Του (κατά την ανθρώπινη, βέβαια, φύση Του) από το Άγιο Πνεύμα, δηλαδή από το Τρίτο Πρόσωπο Αγίας Τριάδας.

Η έννοια όμως της «προκοπής» και της «τελειώσεως» της ανθρώπινης φύσης του Κυρίου είναι ασύμβατη με τη Χριστολογία της Εκκλησίας, αφού σύμφωνα με αυτήν ο Χριστός είναι Θεάνθρωπος «...εξ άκρας συλλήψεως...» (για αυτό, άλλωστε, το λόγο η Παναγία Μητέρα Του καλείται καταχρηστικά, και όχι κυριολεκτικά, Θεοτόκος) και, ως εκ τούτου, κατέχει «...εξ άκρας συλλήψεως...» σε τέλειο και απόλυτο βαθμό το πλήρωμα της χριστιανικής έννοιας της Θεώσεως (δεν υπόκειται, δηλαδή, σε καμιά πνευματική αύξηση και προκοπή). Οι όποιες σχετικές αναφορές των ευαγγελίων, που κάνουν λόγο για την «προκοπή» και την «αύξηση» του Κυρίου, ερμηνεύονται και κατανοούνται ορθά όταν εντάσσονται στο μυστήριο της «κενώσεώς» Του.

Ο Χριστός, δηλαδή, φαινόταν στα μάτια των Ιουδαίων της εποχής του ως ένας άνθρωπος που αναπτύσσεται πνευματικά και διανοητικά με το συνηθισμένο και φυσιολογικό τρόπο: α) γιατί δεν έπρεπε να γίνει αντιληπτή η παρουσία Του πριν από την επίσημη έναρξη του κοσμοσωτήριου έργου Του, και β) γιατί αν απεκάλυπτε πρόωρα (δηλαδή σε νηπιακή ή παιδική ηλικία) τη σοφία και την παντοδυναμία Του θα προκαλούσε τρόμο στον περίγυρό Του. Παρόλα αυτά, ο Κύριος έδωσε ένα μικρό δείγμα της πνευματικής Του τελειότητάς στην ηλικία των δώδεκα ετών με το γνωστό περιστατικό της παρουσίας Του στο Ναό των Ιεροσολύμων. Εξάλλου, μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο της «κενώσεώς» Του ο Κύριος ακόμη και κατά τη διάρκεια των χρόνων της δημόσιας δράσης Του αποκάλυψε στους συγχρόνους Του μόνον ένα ελάχιστο μέρος από το άπειρο πλήρωμα της παντοδυναμίας και την πανσοφίας Του.

  6.   Ασθένεια και δαίμονες!

 Γράφει ο Παπαστεφάνου: «Η ασθένεια είναι του σατανά. Ο πιστός δεν επιτρέπεται να ασθενεί» (σελ. 64-80), «Να μην δέχεσαι την σθένεια ως δοκιμασία από το Θεό» (σελ.72), «Ούτε ο Ιησούς ούτε οι απόστολοι είχαν ποτέ υποστεί σωματική νόσο» (σελ.73), «Ο Θεός θέλει το σώμα να είναι υγιές» (σελ. 74),  «Η ασθένεια είναι κάτι το απεχθές εις τα όμματα του Θεού» (σελ.75), «ο δαίμων του καρκίνου» (σελ.78) και εν τέλει διερωτάται: «Που είναι σήμερα η θαυματουργός και υπερφυσική ζωή της εκκλησίας; … αναπαυμένη εις τους τεθνεώτας αγίους της αντί εις τους έτι ζώντας αγίους» (σελ.80)

Οι απόψεις του Παπαστεφάνου δεν στηρίζονται από την Αγία Γραφή και την Ιερά Παράδοση της εκκλησίας. Διαβάζουμε στην Κ.Δ: «Υἱέ μου, μὴ ὀλιγώρει παιδείας Κυρίου, μηδὲ ἐκλύου ὑπ᾿ αὐτοῦ ἐλεγχόμενος. Ὃν γὰρ ἀγαπᾷ Κύριος παιδεύει, μαστιγοῖ δὲ πάντα υἱὸν ὃν παραδέχεται. Εἰ παιδείαν ὑπομένετε, ὡς υἱοῖς ὑμῖν προσφέρεται ὁ Θεός• τίς γάρ ἐστιν υἱὸς ὃν οὐ παιδεύει πατήρ; εἰ δὲ χωρίς ἐστε παιδείας, ἧς μέτοχοι γεγόνασι πάντες, ἄρα νόθοι ἐστὲ καὶ οὐχ υἱοί… Ὁ δὲ (Θεὸς παιδεύει ὑμᾶς) ἐπὶ τὸ συμφέρον, εἰς τὸ μεταλαβεῖν τῆς ἁγιότητος αὐτοῦ. Πᾶσα δὲ παιδεία πρὸς μὲν τὸ παρὸν οὐ δοκεῖ χαρᾶς εἶναι, ἀλλὰ λύπης, ὕστερον δὲ καρπὸν εἰρηνικὸν τοῖς δι᾿ αὐτῆς γεγυμνασμένοις ἀποδίδωσι δικαιοσύνης» (Εβρ. 12,5-8,10-11)

«Λογίζομαι γὰρ ὅτι οὐκ ἄξια τὰ παθήματα τοῦ νῦν καιροῦ πρὸς τὴν μέλλουσαν δόξαν ἀποκαλυφθῆναι εἰς ἡμᾶς» (Ρωμ. 8,18)

Ο Απ. Παύλος ήταν ασθενής: «η δέ παρουσία του σώματος ασθενής» (Β' Κορ. 10:10), «εδόθη μοι σκόλοψ τη σαρκί» (Β' Κορ. 12:7), «η γάρ δύναμίς μου εν ασθενεία τελειούται» (Β' Κορ. 12:9) «οίδατε δέ ότι δι' ασθένειαν τής σαρκός ευηγγελισάμην υμίν τό πρότερον» (Γαλ. 4:13). Η ασθένειά του πρέπει να ήταν μάλλον επώδυνη ώστε ο απόστολος να παραδεχθεί: «Περί τούτου τρίς παρεκάλεσα τον Κύριον διά να απομακρυνθή απ' εμού» (Β' Κορ. 12:8).

Το ίδιο και ο Τιμόθεος: «Μηκέτι ὑδροπότει, ἀλλ’ οἴνῳ ὀλίγῳ χρῶ διὰ τὸν στόμαχόν σου καὶ τὰς πυκνάς σου ἀσθενείας» (Α΄ Τιμ. ε΄23), αλλά και οι περισσότεροι άγιοι της εκκλησίας μας πέρασαν από ασθένειες και θλίψεις.

Γράφει ο π.Αντ.Αλεβιζόπουλος :  

…οι ασθένειες ανήκουν στη ζωή του ανθρώπου, ακόμη και του πιστού (Ρωμ. η' 18. Γαλ. δ' 13. Α' Τιμ. ε' 23. Β' Τιμ. δ' 20), μπορεί να σημαίνουν εύνοια και αγάπη του Θεού, απόδειξη ότι ο Θεός είναι Πατέρας. Ίσως αποσκοπούν στο να μας κάνουν μετόχους της αγιότητας του Θεού, αυξάνοντας την προθυμία μας για την εν Χριστώ ζωή και να επιβεβαιώνουν την πίστη μας (Εβρ. ιβ' 6-13). Ίσως όμως να έχουν άλλη αιτία….Δεν αρνούμεθα φυσικά την περίπτωση θαυματουργικής επέμβασης του Θεού, ούτε περιφρονούμε τα «χαρίσματα ια­μάτων». Όμως παρατηρούμε ότι και στην αποστολική εποχή τα χαρίσματα αυτά εδίδοντο «εν τω αυτώ Πνεύματι» με το χάρισμα της πίστεως, και πάντοτε «εν τη εκκλησία» (Α' Κορ. ιβ' 9.28.30). Τα χαρίσματα αυτά δεν αποτελούσαν «κανόνα», σύμφω­να με τον οποίο ο Θεός όφειλε να φέρει τη θεραπεία. Ο Θεός είναι ελεύθερος να δίνει τη χάρη του όποτε θέλει, δεν εξαναγκάζεται (Ιω. γ' 8. Α' Κορ. ιβ' 11. Εβρ. β' 4)….Η άποψη λοιπόν ότι τα παιδιά του Θεού δεν χρειάζεται να υποφέρουν από ασθένειες, είναι λανθασμένη και μπορεί να έχει τρομακτικές συνέπειες στους σωματικά ασθενείς αδελφούς μας, εάν πιστέψουν πως ενόσω είναι σωματικά άρρωστοι δεν μπορούν να είναι παιδιά του Θεού… Η ασθένεια δεν χωρίζει τον άνθρωπο από το Θεό: «τις ημάς χωρίσει από της αγάπης του Χριστού; θλίψις ή στενοχώρια ή διωγμός ή λιμός ή γυμνότης ή κίνδυνος ή μάχαιρα; καθώς γέγραπται ότι ένεκά σου θανατούμεθα όλην την ημέραν ελογίσθημεν ως πρόβατα σφαγής. Αλλ’ εν τούτοις πάσιν υπερνικώμεν δια του αγαπήσαντος ημάς. Πέπεισμαι γαρ ότι ούτε θάνατος ούτε ζωή ούτε άγγελοι ούτε αρχαί ούτε δυνά­μεις ούτε ενεστώτα ούτε μέλλοντα ούτε ύψωμα ούτε βάθος ούτε τις κτίσις ετέρα δυνήσεται ημάς χωρίσαι από της αγάπης του Θεού της εν Χριστώ Ιησού τω Κυρίω ημών» (Ρωμ. η' 35-39).¹³  

Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ναυπάκτου κ.Ιερόθεος δίνει την Πατερική έννοια της ασθένειας: «…προ της πτώσεως, κέντρο του ανθρώπου ήταν ο Θεός. Η ψυχή ετρέφετο από την Χάρη του Θεού και το σώμα από την χα­ριτωμένη ψυχή, πράγμα το οποίο είχε συνέπειες για όλη την κτίση, και με την έννοια αυτή ο άνθρωπος ήταν ο βασιλεύς όλης της κτίσεως. Με την αμαρτία, όμως, διαταράχθηκαν αυτές οι ι­σορροπίες. Η ψυχή, αφού έπαυσε να τρέφεται από την Χάρη του Θεού, απομυζά το σώμα και, έτσι, δημιουργούνται τα ψυχικά πάθη (εγωισμός, υπερηφάνεια, μίσος κ.λπ.). Το σώμα, αφού έ­παυσε να τρέφεται από την ψυχή, απομυζά την υλική κτίση, οπότε δημιουργούνται τα σωματι­κά πάθη (γαστριμαργία, φιλοκτημοσύνη, σαρκι­κές απολαύσεις κ.λπ.). Με αυτήν την προοπτι­κή και η κτίση πάσχει και βιάζεται, αφού, αν­τί να δεχθεί την Χάρη του Θεού δια του καθαρού εσόπτρου, που είναι ο νους του ανθρώπου, δέχεται τον βιασμό εκ μέρους του ανθρώπου, ε­πειδή θέλει να ικανοποιήσει τα πάθη του, οπότε δημιουργούνται τα οικολογικά προβλήματα. Στον μεταπτωτικό άνθρωπο παρατηρείται πλή­ρης αντιστροφή των σχέσεών του με τον Θεό, τους άλλους ανθρώπους και την κτίση. Αυτό εί­ναι και λέγεται ασθένεια, αρρώστια. Η θερα­πεία, λοιπόν, όπως την βλέπει η Ορθόδοξη Πα­ράδοση, είναι ο εκ νέου σωστός προσανατολισμός των σχέσεων αυτών, η αναδόμηση της ανθρωπίνης υπάρξεως, ήτοι κέντρο να είναι ο Θεός, η ψυχή να τρέφεται από τον Θεό και, στην συνέ­χεια, να μεταφέρει την θεία Χάρη στο σώμα και από εκεί να διαπορθμεύεται η Χάρη σε ολόκλη­ρη την άλογη δημιουργία.¹⁴  

  7.   Ναι στο Μυστήριο του Χρίσματος, αλλά….

….όποιοι λαμβάνουν το Άγιο Πνεύμα δεν μπορεί να μην το εκδηλώνουν (σελ.28)

Ο Παπαστεφάνου είναι απόλυτος. Η λήψη του Αγίου Πνεύματος πρέπει να ακολουθείται από σημεία ή από εκδηλώσεις του Πνεύματος. Σε αυτό το ερώτημα θα του απαντήσει ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας, ο οποίος και αναφέρεται συχνά από τον Παπαστεφάνου, ωστόσο όμως, όπως διαπιστώσαμε, δεν έχει κατανοήσει επαρκώς ώστε να τον επικαλείται στις κακοδοξίες του. Λέγει λοιπόν ο άγιος:

14. Πάντας μὲν οὖν τοὺς μεμυημένους τὰ ἑαυτοῦ ποιεῖ τὸ μυστήριον· αἴσθησις δὲ τῶν δώρων καὶ σπουδὴ περὶ τὸν πλοῦτον ὥστε χρήσασθαι τοῖς δεδομένοις, οὐ πᾶσι· τοῖς μὲν διὰ τὴν ἡλικίαν οὔπω λαβεῖν νοῦν δυνηθεῖσι, τοῖς δὲ τῷ μὴ παρεσκευάσθαι μηδὲ τὴν γιγνομένην ἐπιδείξασθαι προθυμίαν· ὧν ἐνίοις ὕστερον ὧν ἥμαρτον μετάνοια καὶ δάκρυα καὶ βίος κατὰ τὸν ὀρθὸν λόγον τὴν ἐντεθεῖσαν ταῖς ψυχαῖς ὑπέδειξε χάριν. Ὅθεν καὶ Παῦλος Τιμοθέῳ γράφων «Μὴ ἀμέλει, φησί, τοῦ ἐν σοὶ χαρίσματος», ὡς οὐδὲν ὂν πλέον ἡμῖν καὶ τὸ δῶρον δεξαμένοις ἂν ῥᾳθυμῶμεν, καὶ ὅτι δεῖ πόνου καὶ ἀγρυπνίας τοῖς βουλομένοις ἐνεργὸν τὰ τοιαῦτα τὴν ψυχὴν ἔχειν.

Μετάφραση:

Το μυστήριο λοιπόν σ’ όλους τους μυουμένους προσφέρει τα αγαθά του. Δεν έχουν όμως όλοι αντίληψι των δώρων και ζήλο για τον πλούτο, ώστε να  χρησιμοποιήσουν τα δοσμένα· σε άλλους δίοτι δεν είναι σε θέσι λόγω ηλικίας να τα λάβουν, σε άλλους διότι δεν προετοιμάσθηκαν ούτε επέδειξαν την οφειλομένη προθυμία. Σε μερικούς από αυτούς αργότερα η μετάνοια για τις αμαρτίες, τα δάκρυα και η διαγωγή σύμφωνα με τον ορθό λόγο απέδειξαν τη χάρι που είχε εντεθή στις ψυχές. Γι' αυτό ο Παυλος γράφοντας στον Τιμόθεο λέγει, «μη αμελήσης το χάρισμα που έχεις μέσα σου», με την έννοια ότι, ακόμη και αν εδεχθήκαμε το δώρο, δεν υπάρχει τίποτε σ’ εμάς, αν είμαστε ράθυμοι, και ότι χρειάζεται κόπος και αγρυπνία σ΄ αυτούς που θέλουν να έχουν την ψυχή ενεργό σε τέτοια έργα.¹⁵  

8.   ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΒΑΣΙΛΑΣ: Χαρίσματα έως τον 14^ο αιώνα;

Είναι εμφανής η αγωνία των «χαρισματικών» να αποδείξουν ότι τα χαρίσματα ήταν ενεργά στη ζωή της Εκκλησίας έως τον 14^ο αι. και έκτοτε για λόγους που βαραίνουν την Ορθόδοξη Εκκλησία, χάθηκαν για να επανέλθουν με την αναζωπύρωση των «χαρισματικών» στον 20^ο αι.

Στην προσπάθειά του αυτή ο Ευσέβιος Παπαστεφάνου κακοποιεί τον άγιο Νικόλαο Καβάσιλα για τον οποίο γράφει τα εξής: «Εξ όσων αναφέρει ο Νικόλαος Καβάσιλας εις το έργον του Η εν Χριστώ Ζωή είναι εμφανές ότι τα χαρίσματα υπήρχον εν τη εκκλησία έως τον ιδ’ αιώνα. Αναφερόμενος εις το άγιον Μύρον, λέγει τα εξής…» και συνεχίσει με αποσπάσματα από τον γ’ Λόγο του αγίου Νικολάου.

Τα αποσπάσματα αυτά πουθενά δεν δικαιώνουν τον Παπαστεφάνου και δημιουργούνται ερωτήματα από την επιλογή του συγκεκριμένου Λόγου επειδή όχι μόνο δεν επιβεβαιώνει τις κακοδοξίες των «χαρισματικών» αλλά απεναντίας είναι κόλαφος εναντίον τους. Έχω την εντύπωση ότι ο Παπαστεφάνου αποκλείεται να διάβασε τον λόγο που παραθέτει διότι αν το είχε κάνει δεν θα τολμούσε να τον προσθέσει στο βιβλίο του!

Θεωρώ αναγκαία την παράθεση ολόκληρου του Γ’ Λόγου για να διαπιστώσει ο μελετητής α) την κακοποίηση την οποία υπέστη από τον «χαρισματικό» Παπαστεφάνου και β) την ευκολία με την οποία οι αιρετικοί χρησιμοποιούν τους Πατέρες μας προς επιβεβαίωση των πλανών τους.

Ποια ωφέλεια παρέχει στην εν Χριστώ ζωή το θείο μύρο ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΝ ΧΡΙΣΤΩ ΖΩΗΣ  ΛΟΓΟΣ Γ’ 1        Αφού έτσι συγκροτηθούμε πνευματικώς και γεννηθούμε με αυτόν τον τρόπο, είναι συνεπές ν' αποκτήσωμε και ενέργεια ταιριαστή σε τέτοια γέννησι και κίνησι κατάλληλη. Αυτό δε μας το εξασφαλίζει η τελετή του θειοτάτου μύρου, διότι αυτό μας καθιστά ενεργούς στις πνευματικές ενέργειες, άλλον σ’ αυτήν, άλλον σ' εκείνην, άλλον σε περισσότερες, ανάλογα με την προπαρασκευή που έχει ο καθένας προς το μυστήριο. Και γίνεται τώρα στους μυουμένους, ό,τι  έκαμαν στους παλαιούς χρόνους τα χέρια των Αποστόλων στους βαπτιζομένους, τότε δηλαδή, όπως λέγει η Γραφή, καθώς επέθεταν τα χέρια στους μυημένους οι απόστολοι, εδιδόταν το Πνεύμα, τώρα ο Παράκλητος επιδημεί στους χρισμένους. 2        Αποδείξεις αυτού είναι. Πρώτα ότι, ενώ ο παλαιός νόμος έχριε βασιλείς και Ιερείς με τον ίδιο τρόπο, ο θεσμός της Εκκλησίας, αναδεικνύοντας εκείνους βασιλείς με το μύρο, στους ιερείς επιθέτει τα χέρια και εύχεται τη χάρι του Πνεύματος, πράγμα που δεικνύει ότι και τούτο κι' εκείνο προς το ίδιο αποτέλεσμα οδηγούν, την ίδια δύναμι έχουν και τα δύο. Έπειτα ταυτίζονται και στο όνομα. Χρίσμα ελεγόταν εκείνο, κοινωνία πνεύματος τούτο, οι Θειότατοι δε ιερείς καλούν χρίσμα τη χειροτονία των Ιερέων και αντιστρόφως σ΄ εκείνους που μυούν στο μυστήριο του μύρου εύχονται να είναι κοινωνοί του αγίου Πνεύματος και πιστεύουν ότι θα είναι, δεικνύοντας δε τι είναι στους μυουμένους η τελετή, την ονομάζουν σφραγίδα πνευματικής δωρεάς. Αυτό εκφωνούν επάνω στους χρισμένους. 3        Έπειτα ο ίδιος ο Δεσπότης καλείται Χριστός, όχι για μύρο χυμένο στην κεφαλή του αλλά για το άγιο Πνεύμα, αφού εξ αιτίας της προσλήψέως της σαρκός έγινε θησαυρός κάθε πνευματικής ενεργείας• και καλείται όχι μόνο Χριστός, αλλά και χρίσμα, «τα όνομά σου, λέγει, είναι μύρο κενωμένο», άλλο στην αρχή, άλλο ύστερα. Έως ότου δηλαδή δεν υπήρχε αυτός στον οποίο ο Θεός θα μετέδιδε τα αγαθά του, ήταν μύρο που έμενε καθ' εαυτό• όταν δε καταρτίσθηκε η μακαρία σαρξ που εδέχθηκε όλο το πλήρωμα της θεότητος  , στην οποία, όπως λέγει ο Ιωάννης , δεν έδωσε με μέτρο ο θεός το πνεύμα, αλλά ενέβαλε όλον το φυσικό πλούτο, τότε το μύρο εκενώθηκε σ’ αυτήν και ευλόγως ήδη είναι και λέγεται χρίσμα. Το ότι μεταδόθηκε εσήμαινε γι' αυτόν ότι έγινε χρίσμα και εκενώθηκε. Βέβαια δεν άλλαξε τόπο ούτε διέσπασε ούτε επήδησε τείχος, αλλά το τείχος που εχώριζε αυτόν από εμάς, το οποίο ο ίδιος είχε συστήσει, δεν το άφησε καθόλου στη μέση. Πραγματικά ο Θεός δεν διέφερε από τους ανθρώπους κατά τον τόπο, αυτός που κατέχει κάθε τόπο, αλλά διακρινόταν κατά την ποιότητα και η ανθρωπίνη φύσις εχώριζε η ίδια τον εαυτό της από το Θεό, αφού διέφερε με όλα όσα είχε και δεν είχε τίποτε κοινό προς αυτόν• διότι αυτός μεν ήταν Θεός μόνο, η δε φύσις άνθρωπος μόνο. Όταν όμως η σαρξ εθεώθηκε και η φύσις των ανθρώπων επήρε ως υποστασι τον ίδιο τον Θεό, το τείχος έγινε πλέον μύρο. Έτσι η διαφορά εκείνη δεν έχει θέσι, αφού η ενιαία υπόστασις ήταν η μία πλευρά, έγινε δε και η άλλη, αυτή δε η εξέλιξις αναιρεί τη διάστασι της θεότητος και της ανθρωπότητος, ως κοινός όρος των δύο φύσεων, ενώ δεν θα ημπορούσε να υπάρξη κοινός όρος δύο διακεκριμένων πραγμάτων. 4        Όπως λοιπόν, αν με κάποια μηχανή ημπορούσε το μυροδοχείο να μετατροπή σε μύρο, δεν θα μπορούσε αυτό το μύρο να κρατηθή ακοινώνητο προς τα έξω, ούτε να μείνη μέσα και μόνο του, κατά τον ίδιο τρόπο, αφού η φύσις μας εθεώθηκε στο σωτήριο σώμα, δεν υπάρχει τίποτε να διαχωρίζη το γένος των ανθρώπων από το Θεό. γι’ αυτό τίποτε άλλο πλην της αμαρτίας δεν μας εμπόδιζε να μετέχωμε των χαρίτων του. Επειδή δε το τείχος ήταν διττό, το ένα λόγω διαφθοράς της φύσέως από την πονηρία, το άλλο λόγω διαφθοράς της γνώμης, τα αφήρεσε ο Σωτήρ, το ένα με τη σάρκωσί του, το άλλο με το σταυρό του• διότι την αμαρτία την εξάλειψε ο σταυρός. 5     Γι' αυτό μετά το βάπτισμα, το οποίο ενεργεί όπως εκείνος ο σταυρός και ο θάνατος, προχωρούμε προς το μύρο, για συμμετοχή στο πνεύμα. Διότι, όταν αφαιρεθούν και τα δύο εμπόδια, δεν υπάρχει τίποτε που να συγκρατήση το άγιο Πνεύμα να ξεχυθή προς κάθε σάρκα, εννοώ βέβαια κατά τον παρόντα βίο. Βέβαια για την άμεση διαμονή με το Θεό υπάρχει και τρίτο κώλυμα, ο θάνατος, ο οποίος όσο ακόμη φέρομε θνητό το σώμα, δεν επιτρέπει να υπερβαίνωμε το αίνιγμα και το έσοπτρο. Έτσι, ενώ οι άνθρωποι απέχουν κατά τρεις τρόπους από το Θεό, εξ αιτίας της φύσεως, της αμαρτίας, του θανάτου, ο Σωτήρ ενέργησε ώστε να τον συναντήσωμε ελευθέρως και να συνέλθωμε με αυτόν αμέσως, αφού αφήρεσε όλα τα στη συνέχεια αντιτιθέμενα• το πρώτο τείχος αφήρεσε με τη συμμετοχή στην ανθρωπότητα, το δεύτερο απεμάκρυνε με τη νέκρωσί του επάνω στο σταυρό, το δε τελευταίο τείχος, την τυραννίδα του θανάτου εξέβαλε τελείως από τη φύσι με την ανάστασι. Γι' αυτό ο Παύλος λέγει «τελευταίος εχθρός καταργείται ο θάνατος», και δεν θα τον έλεγε εχθρό, αν δεν ήταν εμπόδιο στην αληθινή μας ευδαιμονία. Κατ’ ανάγκη οι κληρονόμοι του αθανάτου Θεού πρέπει να είναι απηλλαγμένοι της φθοράς, διότι, λέγει, «δεν κληρονομεί η φθορά την αφθαρσία». Πραγματικά μετά την κοινή ανάστασι των ανθρώπων, της οποίας αίτιο είναι η ανάστασις του Σωτήρος, το μεν έσοπτρο και το αίνιγμα υποχωρεί, θα ιδούν δε οι καθαροί στην καρδιά το Θεό πρόσωπο με πρόσωπο.  Το έργο της τελετής του βαπτίσματος είναι να μεταδίδη τις ενέργειες του αγαθού Πνεύματος, το δε μύρο εισάγει τον ίδιο τον Κύριο Ιησού, στον οποίο ευρίσκεται όλη η σωτηρία για τους ανθρώπους και όλη η ελπίς των αγαθών, από τον οποίο μας προσφέρεται η μετουσία του αγίου Πνεύματος και εξασφαλίζεται η προσαγωγή προς τον Πατέρα. Της αναπλάσεως των ανθρώπων τεχνίτης είναι από κοινού η Τριάς, αυτουργός δε μόνος ο Λόγος, όχι μόνο όταν συμμερίσθηκε τη διαμονή με τους ανθρώπους και, όπως λέγει ο Παύλος, «προσφέρθηκε για να εξαλείψη τις αμαρτίες πολλών», άλλ' από τότε έως τον αιώνα εφ’ όσον φέρει ακόμη τη φύσι μας, εξ αιτίας της οποίας τον έχομε παράκλητο προς το Θεό «καθαρίζει τη συνείδησί μας από νεκρά έργα» μόνος του δίδει το Πνεύμα μόνος του. 6     Το μυστήριο τούτο κατά τους παλαιοτέρους χρόνους παρείχε στους βαπτιζομένους χαρίσματα ιαμάτων και προφητείας και γλωσσολαλίας και τα παρόμοια, τα οποία για όλους τους ανθρώπους παριστάνουν καθαρά, απόδειξι της υπερφυούς δυνάμέως του Χριστού, διότι αυτά εχρειάζονταν τότε, όταν εγκαθιδρυόταν ο Χριστιανισμός και καταρτιζόταν ακόμη η ευσέβεια.Τώρα δε σε μερικούς παρουσιάστηκαν και τέτοια χαρίσματα, και στους χρόνους μας και ολίγο παλαιότερα, ώστε ωμίλησαν για τα μέλλοντα, εξέβαλαν δαίμονες, και απήλλαξαν από νόσους μόνο με ευχές, και δεν κατώρθωσαν τούτο μόνο άνθρωποι πού εζούσαν ακόμη, αλλά επίσης το κατώρθωσαν εξίσου και νεκροί, διότι η πνευματική ενέργεια δεν απομακρύνεται ούτε από τους μακαρίους νεκρούς. (Σημ. Εγκόλπιου: Ο άγιος δεν αναφέρει καθόλου την γλωσσολαλιά σαν χάρισμα που εμφανίστηκε στις μέρες του. Αναφέρεται σε χαρίσματα όπως «ωμίλησαν για τα μέλλοντα, εξέβαλαν δαίμονες, και απήλλαξαν από νόσους μόνο με ευχές», χαρίσματα που υπάρχουν στην Ορθόδοξη Εκκλησία και στους αγίους Της, όπως ήταν ο άγιος Πορφύριος, ο γ.Παΐσιος, ο γ.Ιάκωβος και δεκάδες άλλοι αφανείς που ασκήτεψαν σε σπηλιές της γης, παντού όπου απλώνει τα στοργικά της χέρια η Εκκλησία του Χριστού. Διαβάστε τη συνέχεια των λόγων του αγίου Νικολάου ώστε να δείτε ποια τα αληθινά Χαρίσματα.) 7 Εκείνα δε τα οποία πάντοτε χορηγεί στους Χριστιανούς το μύρο και για τα οποία όλος ο χρόνος είναι κατάλληλος, είναι το χάρισμα της ευσεβείας και της ευχής, της αγάπης και της σωφροσύνης, καθώς και των άλλων αγαθών, τα οποία είναι κάθε φορά εύκαιρα σε όσους τα δέχονται, αν και αυτά διαφεύγουν τους περισσοτέρους Χριστιανούς και λησμονούν πόση είναι η δύναμις του μυστηρίου και σύμφωνα με το λεγόμενο στις Πράξεις, «ούτε ότι υπάρχει άγιο Πνεύμα γνωρίζουν».Τους διαφεύγουν δε επειδή κατά την τέλεσι του μυστηρίου δεν έχουν συναίσθησι της σημασίας των δώρων εξ αιτίας του ότι λαμβάνουν το μυστήριο σε νηπιακή ηλικία και όταν ενηλικιωθούν στρέφονται σε πράγματα που δεν πρέπει και τυφλώνουν τον οφθαλμό της ψυχής. Το αληθές πάντως είναι ότι τα Πνεύμα μεταδίδει τις χάριτές του στους μυουμένους, «διανέμοντας στον καθένα χωριστά όπως θέλει», και ο Δεσπότης δεν έπαυσε να μας ευεργετή αφού υποσχέθηκε ότι θα παραμείνη μαζί μας διαπαντός. Η τελετή λοιπόν αυτή δεν είναι ματαία, αλλά όπως από το θεσπέσιο λουτρό λαμβάνομε άφεσι αμαρτιών και από την ιερά τράπεζα σώμα Χριστού,και αυτά δεν θα παύσουν έως ότου παρουσιάση φανερά αυτός ο ίδιος που είναι ο θεμελιωτής τούτων, κατά τον ίδιο τρόπο οπωσδήποτε απολαύουν οι Χριστιανοί όσα αρμόζουν από τα θειότατο μύρο και μετέχουν στις δωρεές του αγίου Πνεύματος. Διότι κατά ποια λογική άλλες από τις ιερές τελετές είναι ενεργές, αυτή δε μόνη είναι ανωφελής, και για εκείνες μεν σύμφωνα με το λόγο του Παύλου να θεωρούμε έμπιστο αυτόν που έδωσε την υπόσχεσι, γι' αυτήν εδώ όμως να αμφιβάλλωμε, ενώ θα έπρεπε ή για καμμιά να μη αμφιβάλλωμε ή να θεωρούμε εξ ίσου αμφίβολες και τις άλλες, αφού δια μέσου όλων των τελετών ενεργή η ίδια δύναμις, και σε όλες την τελείωσι παρέχουν η μία σφαγή του ενός αμνού, ο ένας θάνατος και το μοναδικό αίμα; 8        Δίδεται λοιπόν πραγματικά το άγιο Πνεύμα σε μερικούς μεν για να μπορέσουν να ευεργετήσουν τους άλλους και, όπως λέγει ο Παύλος, να οικοδομήσουν την Εκκλησία, προλέγοντας για το μέλλον, φανερώνοντας μυστήρια, απαλλάσσοντας από νόσους με λόγο, σε άλλους δε για να γίνουν οι ίδιοι καλύτεροι, λάμποντας με υπερβολή ευσεβείας ή σωφροσύνης ή αγάπης ή ταπεινοφροσύνης. Διότι είναι δυνατό να σωφρονήση κανείς χρησιμοποιώντας το λογισμό και το ήθος, να ασκήση τον χαρακτήρα σε δικαιοσύνη, να προσευχηθή και ν' αγαπήση, να γίνη καθ’ όλα σπουδαίος. αλλά είναι επίσης δυνατό και από το Θεό κινούμενος να νικήση με τη γνώμη τα πάθη, να καταστή φιλάνθρωπος και δίκαιος, και να επιδείξη την άλλη φιλοσοφία. Όπως δηλαδή υπάρχουν στους ανθρώπους θηριώδεις κακίες, όταν ενεργούνται από πονηρά πνεύματα, έτσι υπάρχουν και αντιθέτως θείες αρετές και επάνω από τον ανθρώπινο νόμο, όταν κινούνται από τον ίδιο το θεό. Με αυτό τον τρόπο αγάπησε ο μακάριος Παύλος, ο Δαβίδ ήταν πράος και άλλοι επέδειξαν άλλο από τα επαινούμενα προσόντα ως ανώτερα από τα φυσικά στους ανθρώπους. Πραγματικά ο Παύλος έγραψε προς τους Φιλιππησίους «στα σπλάγχνα του Ιησού Χριστού», για το Δαβίδ δε ο θεός λέγει, «ευρήκα άνδρα σύμφωνο με την καρδιά μου». 9        Και η πίστις μάλιστα είναι δώρο πνευματικό, το οποίο οι απόστολοι παρακαλούν το Σωτήρα για να λάβουν λέγοντας, «πρόσφερέ μας πίστι», και αυτός τους εύχεται αγιασμό από τον Πατέρα, λέγοντας, «αγίασέ τους στην αλήθειά σου», και ο θεός εκπληρώνει την ευχή του ευχομένου και το ίδιο το Πνεύμα μεσιτεύει για χάρι μας με ανεκφράστους στεναγμούς», παρέχοντας, νομίζω, δύναμι προσευχής. Και γενικώς, με αυτή την έννοια το άγιο Πνεύμα είναι πνεύμα σοφίας και πνεύμα συνέσεως, βουλής, ισχύος, ευσεβείας και των άλλων λειτουργιών, με τις οποίες χαρακτηρίζει επωνύμως αυτούς στους οποίους μεταδίδει τις χάριτές του. 10      Το μυστήριο λοιπόν σ’ όλους τους μυουμένους προσφέρει τα αγαθά του. Δεν έχουν όμως όλοι αντίληψι των δώρων και ζήλο για τον πλούτο, ώστε να  χρησιμοποιήσουν τα δοσμένα• σε άλλους διότι δεν είναι σε θέσι λόγω ηλικίας να τα λάβουν, σε άλλους διότι δεν προετοιμάσθηκαν ούτε επέδειξαν την οφειλομένη προθυμία. Σε μερικούς από αυτούς αργότερα η μετάνοια για τις αμαρτίες, τα δάκρυα και η διαγωγή σύμφωνα με τον ορθό λόγο απέδειξαν τη χάρι που είχε εντεθή στις ψυχές. Γι' αυτό ο Παύλος γράφοντας στον Τιμόθεο λέγει, «μη αμελήσης το χάρισμα που έχεις μέσα σου», με την έννοια ότι, ακόμη και αν εδεχθήκαμε το δώρο, δεν υπάρχει τίποτε σ’ εμάς, αν είμαστε ράθυμοι, και ότι χρειάζεται κόπος και αγρυπνία σ΄ αυτούς που θέλουν να έχουν την ψυχή ενεργό σε τέτοια έργα. Ώστε, εάν κάποιος από τους ζηλωτάς φαίνεται να έχη ξεπεράσει τα συνηθισμένα όρια των ανθρώπων σε αγάπη ή καθαρότητα, σε υπερβολή σωφροσύνην ή ταπεινοφροσύνης ή ευσεβείας ή κάποιου άλλου από τα δώρα αυτά, πρέπει να θεωρήσωμε αίτιο αυτού το θειότατο μύρο και να πίστευωμε ότι το δώρο του εδώθη μεν όταν μετέσχε στο μυστήριο, αλλά έγινε ενεργό αργότερα. Το ίδιο μπορούμε να ειπούμε και για εκείνους που έδειξαν ότι γνωρίζουν να ομιλούν με ακρίβεια για τα μέλλοντα, ότι είναι σωτήρες των δαιμονοπλήκτων και των από άλλη νόσο ασθενών πέρα από κάθε τέχνη ή ότι πράττουν άλλα παρόμοια, ότι από το μυστήριο επήραν αυτά τα δώρα και τα έχουν. 11   Εάν πραγματικά πρέπει να κατηγορούμε την τελετή για το γεγονός ότι το μυστήριο δεν καθιστά ενεργούς τους μυουμένους στις πνευματικές ενέργειες ούτε κατά την τέλεσί του ούτε όταν αργότερα αυτοί ενεργούν πνευματικώς, γιατί χρειάζεται να μυηθούμε; Σε τι θα ημπορούσε να μας οδηγήση η μύησις του θείου μύρου, αφού δεν θα ήταν σε θέσι να μας χορηγήση αυτό για το οποίο ζητείται; Άλλωστε δεν μπορεί ούτε εκείνο να ειπούμε, ότι αν δεν αποκτήσωμε αυτά με το χρίσμα, θα ημπορούσε να μας βοηθήση σε κάτι άλλο η τελετή. Πραγματικά, εάν δεν μπορή να επιτρέψη να λάβουν όσα υπόσχεται και όσα όλη η τελετή επισημαίνει, όσα εύχεται ο τελεστής και για όσα πείθει τον μυούμενο ότι θα τα λάβη αμέσως, δύσκολα πρέπει να περιμένωμε από αυτό κάποιο άλλο αγαθό. Εάν όμως το μυστήριο δεν τελήται ματαίως, όπως δεν τελείται ούτε άλλο κανένα από τα χριστιανικά μυστήρια, διότι λέγει, «το κήρυγμά μας δεν είναι κενό και η πίστις μας δεν είναι ματαία», οποία πνευματική ενέργεια είναι δυνατό να εύρωμε ανάμεσα στους ανθρώπους από τον κύκλο των εκείθε χαρίτων, είναι ανάγκη να την αποδώσωμε στις ευχές αυτές και στο Ιερό χρίσμα. 12      Δεν υπάρχει κανένα αγαθό, ούτε ένα, από όσα απέκτησαν οι άνθρωποι αφού συμφιλιώθηκαν με το Θεό, το οποίο να μη προσφέρθηκε δια μέσου εκείνου που έγινε μεσίτης μεταξύ Θεού και ανθρώπων ούτε υπάρχει τίποτε άλλο που μας επιτρέπει να εύρωμε το μεσίτη και να τον πάρωμε, και να επιτύχωμε τα αγαθά του, παρά τα μυστήρια. Αυτά είναι που μας καθιστούν συγγενείς εκείνων των αιμάτων και κοινωνούς των χαρίτων που έλαβε από τη σάρκα και από τα πάθη τα οποία υπέφερε. Επειδή δηλαδή δύο πράγματα είναι τα οποία μας συνδέουν με το θεό και στα οποία ευρίσκεται όλη η σωτηρία των ανθρώπων, η μύησις στα ιερώτατα μυστήρια και η άσκησις της γνώμης προς την αρετή, το δεύτερο, δηλαδή η ανθρωπίνη προσπάθεια, δεν μπορεί να έχη άλλο έργο παρά να περισώση τα δοθέντα και να μη προδώση το θησαυρό. 13      Υπολείπεται λοιπόν ότι μόνη σ' εμάς χορηγός όλων των αγαθών είναι η δύναμις των μυστηρίων. Και καθώς της κάθε τελετής το έργο είναι διαφορετικό, το να λάβη κανείς το Πνεύμα και τα δώρα του εξαρτάται από το πανάγιο μύρο. Γι'  αυτό και αν ακόμη δεν μπορέση κάποιος να επιδείξη πνευματική δωρεά κατά το χρόνο της τελετής, αλλά πολύ αργότερα, δεν πρέπει να αγνοήσωμε την αιτία από την οποία προέρχεται η δύναμίς της. Διότι και ο φωτισμός του βαπτίσματος εμβάλλεται μεν στις ψυχές των μυουμένων αμέσως μόλις λουσθούν, δεν είναι όμως τότε σε όλους φανερός, αλλά φαίνεται σε μερικούς μόνο ζηλωτάς έπειτα από καιρό, αφού καθαρίσουν με πολλούς ιδρώτες και κόπους και αγάπη προς το Χριστό τον οφθαλμό της ψυχής. 14   Γι' αυτό το μύρο οι μεν οίκοι προσευχής μας βοηθούν στις ευχές, αφού χριόμενοι με το μύρο γίνονται για μας ό,τι καλούνται, διότι το κενωμένο μύρο μας είναι παράκλητος προς το Θεό και Πατέρα για το λόγο τούτο, ότι έχει κενωθή και έγινε χρίσμα και εχύθηκε έως την ψυχή μας, ενώ τα θυσιαστήρια μιμούνται το χέρι του Σωτήρος. Και τον άρτο λαμβάνομε από την αλειμμένη τράπεζα, σαν από το ακήρατο εκείνο χέρι, ως σώμα Χριστού και πίνομε το αίμα του, όπως εκείνοι στους οποίους για πρώτη φορά μετέδωσε ο Δεσπότης από την Ιερά τράπεζα, προπίνοντας το γεμάτο φρίκη ποτήρι. Επειδή δηλαδή ο ίδιος είναι ιερεύς και θυσιαστήριο, θυσία και αφιερωτής, ο δια μέσου κάποιου προσφέρων και ο κάτι προσφέρων, διήρεσε αυτές τις λειτουργίες στα μυστήρια, παραχωρώντας τη μία στον άρτο της ευλογίας τις άλλες στο μύρο. Θυσιαστήριο είναι ο Σωτήρ και επίσης θύτης εξ αιτίας του χρίσματος, διότι και το θυσιαστήριο παλαιά με χρίσι καθιερώθηκε και οι ιερείς εγίνονταν Ιερείς ακριβώς με τη χρίσι, θυσία δε υπήρξε με το σταυρό και το θάνατο που υπέστη για τη δόξα του Θεού και Πατρός. Το θάνατο δε εκείνο και τη σφαγή καταγγέλλομε, όταν, λέγει, τρώγωμε τούτον τον άρτο. 15      Τέλος μύρο και χρίσμα είναι ο Χριστός εξ αιτίας του άγιου Πνεύματος, για το οποίο ημπορούσε να ενεργήση τα ιερώτατα από όλα και να αγιάση, όχι όμως να αγιασθή ή να πάθη οτιδήποτε. Αυτά δε ανήκαν στο θυσιαστήριο και στο θύτη και στον αφιερωτή, όχι στον προσφερόμενο και στο θυόμενο. διότι και το θυσιαστήριο λέγεται ότι αγιάζει. «το θυσιαστήριο λέγει, που αγιάζει το δώρο». Άρτος δε είναι εξ αίτιας της σαρκός που αγιάσθηκε, εθεώθηκε και εδέχθηκε και τα δύο αυτά, το χρίσμα και τη πληγή. Διότι, λέγει, «ο άρτος που θα σας δώσω εγώ είναι η σαρξ μου που θα σάς δώσω» υπό την έννοια ότι θα τη δώση θυσιάζοντάς την για τη ζωή του κόσμου. 16        Γι' αυτό ο Χριστός προσφέρεται ως άρτος, προσφέρει δε ως μύρο, αφού εθέωσε τον εαυτό του κατά τη σάρκα και λαμβάνει εμάς ως κοινωνούς του χρίσματος. Τον τύπο αυτών παρουσιάζοντας ο Ιακώβ ανέθεσε στο θεό λίθο αλειμμένο με έλαιο, προσφέροντάς τον ακριβώς με τη χρίσι, υπαινισσόμενος είτε τη σάρκα του Σωτήρος, τον ακρογωνιαίο λίθο, στην οποία επέχυσε το μύρο της θεότητος ο αληθινός Ισραήλ, ο μόνος νους που γνωρίζει τον Πατέρα, είτε εμάς, τους οποίους αυτός εγείρει ως τέκνα στον Αβραάμ με τη μετάδοσι του χρίσματος Διότι το άγιο Πνεύμα επιχεόμενο σ' εμάς, όταν χριώμαστε, είναι εκτός των άλλων και πνεύμα υιοθεσίας και, λέγει, «μαρτυρεί στο πνεύμα μας ότι είμαστε τέκνα θεού, κράζοντας στις καρδιές μας, αββά Πάτερ». Αυτή τη βοήθεια προσφέρει το θειότατο μύρο σ' εκείνους που θέλουν να ζήσουν εν Χριστώ.

Ο λόγος του αγ. Νικολάου Καβάσιλα είναι καταλυτικός στις πλάνες του Παπαστεφάνου! Γράφει ο Παπαστεφάνου «οι καρποί του Αγίου Πνεύματος λείπουν από τη ζωή των» και αναφέρεται στους Ορθοδόξους χριστιανούς. Του απαντά ο άγιος Νικόλαος «Διότι και ο φωτισμός του βαπτίσματος εμβάλλεται μεν στις ψυχές των μυουμένων αμέσως μόλις λουσθούν, δεν είναι όμως τότε σε όλους φανερός, αλλά φαίνεται σε μερικούς μόνο ζηλωτάς έπειτα από καιρό, αφού καθαρίσουν με πολλούς ιδρώτες και κόπους και αγάπη προς το Χριστό τον οφθαλμό της ψυχής».

Πιστεύει ότι «τα ιερά μυστήρια …δεν φαίνεται να ασκούν καμμίαν επίδρασιν επί των χριστιανών μας» (σελ.53). Του απαντά εκ νέου ο άγιος «…το να λάβη κανείς το Πνεύμα και τα δώρα του εξαρτάται από το πανάγιο μύρο» και ότι με το Ι.Μυστήριο του Μύρου «…γίνεται τώρα στους μυουμένους, ό,τι  έκαμαν στους παλαιούς χρόνους τα χέρια των Αποστόλων στους βαπτιζομένους».

Απαιτεί ο Παπαστεφάνου το χάρισμα της γλωσσολαλιάς και επικαλείται στον άγιο Νικόλαο Καβάσιλα για να αποδείξει τον ισχυρισμό του περί διατήρησης του χαρίσματος αυτού έως τον 14^ο αιώνα και του λέει ο άγιος ότι «… αυτά εχρειάζονταν τότε, όταν εγκαθιδρυόταν ο Χριστιανισμός και καταρτιζόταν ακόμη η ευσέβεια». Μάλιστα ο συγγραφέας στη σελ. 31 θεωρεί εσφαλμένη την τοποθέτηση αυτή του αγίου «τα σημεία και τέρατα τα επακολουθούντα κατά την αποστολικήν εποχήν δεν ήσαν καθωρισμένα υπό του Θεού μόνον δια την αρχαίαν εποχήν ως εσφαλμένως φρονούν πολλοί σήμερον, λέγοντες δήθεν ότι ήσαν αναγκαία δια την απαρχήν και θεμελίωσιν της νηπιακής Εκκλησίας».

Ο μεγάλος Ορθόδοξος Πατέρας του 19^ου αιώνα, Επίσκοπος Θεοφάνης ο Έγκλειστος, γράφει ότι το δώρο του Αγίου Πνεύματος δίνεται «ακριβώς μέσω του Μυστηρίου του Χρίσματος, που συστάθηκε από τους Αποστόλους στη θέση της χειροθεσίας» (που είναι η μορφή την οποία παίρνει το Μυστήριο στις Πράξεις των Αποστόλων). «Όλοι εμείς - που έχουμε βαπτιστεί και χριστεί - έχουμε το δώρο του Αγίου Πνεύματος... παρ' ότι δεν είναι ενεργό σε όλους». Η Ορθόδοξη Εκκλησία παρέχει τα μέσα για να καταστεί το δώρο ενεργό, και «δεν υπάρχει άλλος δρόμος... Δίχως το μυστήριο του Χρίσματος, ακριβώς όπως δίχως τη χειροθεσία νωρίτερα, το Άγιο Πνεύμα ποτέ δεν κατήλθε, και ποτέ δεν θα κατέλθει»¹⁶

9.   Η Εκκλησία έγινε χλιαρή;

Γράφει ο Παπαστεφάνου: «δεν διαφέρει ο ορθόδοξος από τον άπιστο», «έχει καταρρεύσει η ορθοδοξία», (σελ.45, 46, 47, 49, 53, 54, 55, 56, 58,59, 60, 86, 116) 

Μια χλιαρή εκκλησία  όπως αυτή που περιγράφεται στην Αποκάλυψη «οἶδά σου τὰ ἔργα, ὅτι οὔτε ψυχρὸς εἶ οὔτε ζεστός· ὄφελον ψυχρὸς ἦς ἢ ζεστός· οὕτως ὅτι χλιαρὸς εἶ, καὶ οὔτε ζεστὸς οὔτε ψυχρός, μέλλω σε ἐμέσαι ἐκ τοῦ στόματός μου» (Αποκ. γ’ 15-16) θα μπορούσε άραγε να παράγει διαχρονικώς αγίους και Διδασκάλους; Μια χλιαρή εκκλησία θα είχε να επιδείξει τα χαρίσματα της διδασκαλίας (Πρβλ. Α' Κόρ. ιβ' 28), τού «λόγου σοφίας» και τού «λόγου γνώσεως». (Α' Κόρ. ιβ' 8); Διότι αυτά τα χαρίσματα κοσμούν την Εκκλησία μας για 2000 χρόνια.

Γράφει ο π.Δανιήλ Γούβαλης (+2009):

«Λοιπόν, μέσα στους είκοσι χριστιανικούς αιώνες που πέρασαν, πάντοτε το Άγιο Πνεύμα  αναδείκνυε σοφούς διδα­σκάλους, σοφούς θεολόγους που ερμήνευαν σωστά την Αγία Γραφή. Έτσι τους πρώτους αιώνες έχουμε τον Άγιο Ιγνά­τιο Αντιοχείας, τον Άγιο Κλήμη Ρώμης, τον Άγιο Ειρη­ναίο, τον Άγιο Ιππόλυτο. Κατόπιν τον Άγιο Κυπριανό Καρχη­δόνος τον Άγιο Διονύσιο Αλεξανδρείας. Κατόπιν, στον τέταρ­το αιώνα τους τρεις Ιεράρχες και τους άλλους σοφούς δι­δασκάλους, σε Ανατολή και Δύση. Ανάμεσά τους ο Άγιος Ιερώνυμος που έφαγε την ζωή του μελετώντας και μετα­φράζοντας λέξι προς λέξι την Αγία Γραφή, και ο Άγιος Αυγουστίνος που μεταξύ των άλλων μας κληρονόμησε μία θαυμάσια ερμηνεία στο κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο. Αργότερα, ο Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας, που και αυτός ερμήνευσε υπέροχα σε βάθος και πλάτος το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο. Μισό αιώνα αργότερα έχουμε τον Ανδρέα, Αρχιεπί­σκοπο Καισαρείας που μας άφησε περίφημη ερμηνεία στο βιβλίο της Αποκαλύψεως. Στις αρχές τού ΣΤ' αιώνος έλαμψε ο Αναστάσιος ο Σιναΐτης, συγγραφεύς τού λεγομένου «Οδηγού», άριστος γνώ­στης των Γραφών και φόβος και τρόμος των Μονοφυσιτών, αιρετικών της εποχής εκείνης. Το πρώτο ήμισυ τού Ζ' αιώνος διαπρέπει μία κατα­πληκτική θεολογική μορφή, ο Μάξιμος ο Ομολογητής, που κουβάλησε μέσα στο μυαλό του όλη την σοφία της Αγίας Γραφής…Στο πρώτο ήμισυ τού Η' αιώνος λάμπει ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός. Μόνο ένα να πούμε γι' αυτόν. Το σύγγραμ­μάτου «Πηγή γνώσεως» μεταφράσθηκε στην λατινική γλώσ­σα, στην συριακή, στην αρμενική, στην γεωργιανή, στην παλαιοσλαβική και σε πολλές νεώτερες. Όποιος το διαβάσει καταλαβαίνει ότι και τότε, τον Ζ' αιώνα, έπεφτε άφθονη η βροχή τού Αγίου Πνεύματος στον αγρό της Εκκλησίας. Τον Η' αιώνα λάμπει ο μεγάλος θεολόγος Θεόδωρος ο Στουδίτης, ηρωικός αγωνιστής της πίστεως. Ο Θ' αιών καυχάται για τον Μέγα Φώτιο, που είχε πάνω του όλες τις χάριτες τού Αγίου Πνεύματος. Μεγάλη και ανεπανάληπτη μορφή. Ποιος είχε ανώτερο διδασκαλικό χάρισμα από αυτόν; Ας διαβάσουν οι αιρετικοί κάποιο από τα έργα του π.χ. τα Αμφιλοχία όπου ερμηνεύονται δύσκο­λα ζητήματα από την Αγία Γραφή, και ας μας πουν αν τό­τε υπήρχε στην Εκκλησία Άγιο Πνεύμα. Δεν θα πρέπει να συνεχίσουμε, γιατί ο λόγος θα τραβήξη σε μάκρος. Μόνο να σημειώσουμε ότι τον 14^ο αιώνα έλαμψε σαν αστέρι πρώτου μεγέθους ο αρχιεπίσκοπος Θεσσα­λονίκης Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς. Μέσα στα πολλά συγγράμματά του ευωδιάζει η χάρις τού Αγίου Πνεύματος».¹⁷   

   Άραγε μια χλιαρή εκκλησία θα την στόλιζαν τόσες χιλιάδες μάρτυρες και νεομάρτυρες από την περίοδο της Τουρκοκρατίας ή και από τα χρόνια της  Κομμουνιστικής λαίλαπας; Ας αναφέρουμε κάποια παραδείγματα:

• Οι 11.000 νεομάρτυρες Κληρικοί και Μοναχοί πυροβολήθηκαν το 1918 ΜΟΝΟ στη Μονή Οράνκι της Ρωσίας¹⁸  

• Οι 222 Κινέζοι Νεομάρτυρες του 1900
• Ο Άγιος Ιερομάρτυρας Φιλούμενος (†)1979
• Ο π. Δανιήλ Σισόγιεφ 2009
• Οι Νεομάρτυρες κατά τη Γενοκτονία των Ποντίων και τη Μικρασιατική Καταστροφή
• Ο Χοσέ (Ιωσήφ) Μουνιόθ-Κορτέζ 1997
• Οι τρεις Νεομάρτυρες μοναχοί της Όπτινα π. Βασίλειος Ροσλιάκοφ, π. Τρόφιμος Τατάρνικοφ, π. Θεράπων Πουσκάριοφ
• Ο π. Στέφανος Γου
• Ο Ιερομάρτυρας Χαράλαμπος Μιχαηλίδης εκ Λουρουτζίνας Κύπρου 1924
• Οι άγιοι Νεομάρτυρες Αρχιερείς της Κρήτης, Μητροπολίτης Κρήτης Γεράσιμος και οι επίσκοποι, Κνωσού Νεόφυτος, Χερρονήσου Ιωακείμ, Λάμπης Ιερόθεος, Σητείας Ζαχαρίας, Πέτρας Ιωακείμ, Ρεθύμνης Γεράσιμος, Κυδωνίας Καλλίνικος, Κισάμου Μελχισεδέκ και Διοπόλεως Καλλίνικος.
• Υπολογίζουν ότι μόνο το 1937 - 1938 εκτελέστηκαν στους χώρους της NKVD στο Μπούτοβο, κοντά στη Μόσχα, 20.765 Κληρικοί και λαϊκοί. ("Η αγ. Ματρώνα της Μόσχας", σελ. 69).
• Οι νεομάρτυρες της Τουρκοκρατίας που ξεπερνούν τους 1000 καταγεγραμμένους Αγγελής, ο αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κυπριανός, ο Δημήτριος, ο Ιωάννης Βλάχος, ο Ηλίας Αρδούνης,  ο Θωμάς Πασχίδης, ο Μιχαήλ Μαυρουδής, ο Χρήστος εκ Πρεβέζης και τόσοι άλλοι άγιοι γαλουχημένοι στα Μυστήρια της Αγίας Ορθοδοξίας, πληρωμένοι με Θείον έρωτα εμαρτύρησαν για την πίστη του Χριστού την Αγία.

     10.   Όταν ο πιστός ζητήσει το πλήρωμα του Αγίου Πνεύματος είναι ποτέ δυνατόν να λάβει δαιμονικό πνεύμα; (σελ.133)

Διερωτάται ο Παπαστεφάνου θέλοντας να μας πείσει περί της γνησιότητος των χαρισμάτων των διαφόρων αιρετικών, για να απαντήσει στην επόμενη σελίδα: «…είναι φύσει αδύνατον να αποκρίνεται ο Σατανάς ενόσω ανεπέμφθη η προσευχή εν τω ονόματι του Ιησού». (σελ.134)

Αναφέρει σχετικώς ο Φρανκ Σέφερ: «Ο άγιος Αμβρόσιος, επίσκοπος Μεδιολάνων, έγραφε το 389 μ.Χ.: ‘Ακόμη και οι αιρετικοί φαίνονται ότι έχουν τον Χριστό. . . Κανένας απ’ αυτούς δεν αρνείται το όνομα του Χριστού. Κι όμως καθένας, που δεν ομολογεί όλα όσα ανήκουν στον Χριστό, στην πραγματικότητα αρνείται τον Χριστό’ . Μερικοί άνθρωποι στις ομολογιακές ‘Εκκλησίες’ ‘εμφανίζονται επίσης ότι έχουν τον Χριστό’. Αυτοί ίσως, επιζητώντας κάποια ειδική, σχεδόν μαγική εξουσία για τους εαυτούς τους, εκλαμβάνουν την πολύ ειδική διδασκαλία του Ιησού για την Εκκλησία έξω από τη συνάφειά της και την προσαρμόζουν προσωπικά στους εαυτούς τους . Έτσι εξηγείται ο τρόπος, με τον οποίο ακούγεται μία πολύ θερμή προτεσταντική προσευχή: Ω Κύριε, ερχόμαστε κοντά σου οι παρακαλούμε για τούτο και για κείνο. Δεσμεύουμε, Κύριε, τον ουρανό, ώστε αυτό που ζητούμε να γίνει εδώ στην, γη διότι Συ είπες, όπου είναι δύο ή τρεις συγκεντρωμένοι...Σε μία τέτοια ‘προσευχή’ υπάρχει ένα περίεργο λάθος. Η «προσευχή» αυτή είναι τόσο άσχετη, όσο, εάν κάποιος διάβασε τα ντοκουμέντα για τη ίδρυση της Αμερικής έξω από τη συνάφειά τους και άρχισε να δανείζεται διαπιστευτήρια της κυβερνητικής εξουσίας και να διανθίζει τους προσωπικούς του λόγους με φράσεις όπως οι ακόλουθες: Εγώ, η Δικαστική εξουσία εντέλλομαι. . . ή Σ’ αυτήν την περίπτωση η εισήγησή μου πέρασε από την πλειοψηφία και τώρα είναι νόμος ή Ασκώ βέτο σ’ αυτή την πρόταση και ασκώντας την εξουσία που μου παραχωρήθηκε. . .  ή Εν ονόματι του Συντάγματος των Ηνωμένων Πολιτειών σε διατάσσω να πλύνεις τα πιάτα». Εάν κάποιος μιλούσε κατ’ αυτόν τον τρόπο στις καθημερινές του συνομιλίες σίγουρα θα αμφιβάλλαμε για την διανοητική του υγεία. Το ίδιο ισχύει και για πολλούς καλοπροαίρετους θρησκευτικούς ανθρώπους αφού δανείζονται με άκομψο τρόπο από τις Γραφές τα διαπιστευτήρια μιας ειδικής εξουσίας, που φανερά κρατήθηκε από τον ίδιο τον Χριστό για ολόκληρη την ιεραρχία της Εκκλησίας στην κανονική και μοναδική αποστολική της αυθεντία, ύστερα τα οικειοποιούνται. ‘Διότι αυτοί είναι πηγές χωρίς νερό, σύννεφα που περιφέρονται από την θύελλα. Διότι εκστομίζουν υπεροπτικούς λόγους γεμάτους ματαιότητα. . . Θα ήταν καλύτερα γι’ αυτούς να μην είχαν γνωρίσει το δρόμο της δικαιοσύνης παρά, αφού τον γνώρισαν, να απομακρυνθούν από την άγια εντολή’ (Β’ Πε 2,1721).¹⁹

Μπορεί μια προσευχή στον Ιησού Χριστό να γίνει αφορμή για κόλαση; Λέει ο άγιος Συμεών ο νέος θεολόγος: «Όταν κανείς στέκεται σε προσευχή και σηκώνει στον ουρανό τα χέρια και τα μάτια και το νου του και σχηματίζει ο νους του θεία νοήματα και ουράνια κάλλη, ταξιαρχίες Αγγέλων και κατοικητήρια Αγίων και γενικά, όλα όσα άκουσε από τις Γραφές, αυτά στον καιρό της προσευχής τα συναθροίζει στο νου του και παρακινεί την ψυχή του σε θείο πόθο, ατενίζοντας σταθερά στον ουρανό, και μερικές φορές χύνοντας και δάκρυα από τα μάτια του, με αυτό τον τρόπο λίγο-λίγο υπερηφανεύεται η καρδιά του και επαίρεται, και του φαίνεται πως αυτά που γίνονται είναι από χάρη θεϊκή προς παρηγοριά του, κι εύχεται να βρίσκεται πάντοτε σε τέτοια εργασία. 

Όλα αυτά είναι σημάδια της πλάνης, γιατί το καλό δεν είναι καλό, όταν δε γίνει με τρόπο καλό. Αν λοιπόν ένας τέτοιος άνθρωπος αποσυρθεί σε άκρα ησυχία, είναι αδύνατο να μην τρελαθεί· κι αν τύχει να μην πάθει κάτι τέτοιο, όμως είναι αδύνατο να αποκτήσει τις αρετές ή να φτάσει στην απάθεια. Με τούτο τον τρόπο πλανήθηκαν κι εκείνοι που βλέπουν φως αισθητά και νιώθουν κάποιες ευωδίες με την όσφρησή τους κι ακούνε φωνές κι άλλα πολλά παρόμοια. Και άλλοι από αυτούς δαιμονίστηκαν και γυρίζουν έξαλλοι από τόπο σε τόπο και από χώρα σε χώρα· άλλοι πάλι δεν κατάλαβαν αυτόν που μετασχηματίζεται σε άγγελο φωτός και πλανήθηκαν με το να τον δεχτούν κι έμειναν στο εξής αδιόρθωτοι ως το τέλος, χωρίς να δέχονται καμία συμβουλή από ανθρώπους. Άλλοι από αυτούς παρακινήθηκαν από το διάβολο που τους απάτησε και σκοτώθηκαν μόνοι τους, άλλοι δηλαδή γκρεμίστηκαν κι άλλοι κρεμάστηκαν…».²⁰

Γνωρίζουμε ότι σύμφωνα με την Πατερική διδασκαλία της εκκλησίας μας η θεαματικότερη μορφή πλάνης παρουσιάζεται σε όποιους ζητούν χαρίσματα και υψηλές πνευματικές καταστάσεις χ ω ρ ί ς να έχουν πρώτα καθαρθεί από τα πάθη!

Λέγει ο άγιος Ιγνάτιος Μπρατσιανίνωφ: «…ο άγιος Νικήτας…εισήλθε στην ερημιτική ζωή απροετοίμαστος και παρά τις αντίθετες συμβουλές του πνευματικού του, και σύντομα άκουσε μια φωνή να προσεύχεται μαζί του. Τότε ο «Κύριος» μίλησε στο Νικήτα κι έστειλε έναν «άγγελο» να προσεύχεται στη θέση του, και του έδωσε εντολή να διαβάζει βιβλία αντί να προσεύχεται, και να διδάσκει εκείνους που έρχονταν σ' αυτόν. Έτσι κι έκανε, βλέποντας πάντα τον «άγγελο» να προσεύχεται δίπλα του, και οι άνθρωποι έμεναν έκπληκτοι από την πνευματική σοφία του και τις «δωρεές του Αγίου Πνεύματος» που φαινόταν να κατέχει, συμπεριλαμβανομένων «προφητειών» οι οποίες πάντα εκπληρώνονταν. …Παρομοίως, ο άγιος Ισαάκ των σπηλαίων  του Κιέβου είδε ένα μεγάλο φως και εμφανίστηκε σ' αυτόν ο «Χριστός» με «αγγέλους» όταν ο Ισαάκ, χωρίς να κάνει το σημείο του σταυρού, γονάτισε μπροστά στο «Χριστό», οι δαίμονες απέκτησαν εξουσία πάνω του και, αφού χόρεψαν μαζί του μανιασμένα, τον παράτησαν μισοπεθαμένο... Υπάρχουν πολλές παρόμοιες περιπτώσεις όπου ο «Χριστός» και οι «άγγελοι» εμφανίστηκαν σε ασκητές και παραχώρησαν εκπληκτικές δυνάμεις και «δωρεές του Αγίου Πνεύματος», οι οποίες συχνά οδήγησαν τελικά τους παραπλανημένους ασκητές σε παράνοια ή αυτοκτονία.²¹

    11.    Ποιος καθορίζει τον «χρόνο» της Εκκλησίας;

Ο Παπαστεφάνου εκφράζει την αγωνία του για την αναγκαιότητα των θαυμάτων επειδή είναι το μόνο επιτυχές μέσο για ευαγγελισμό!!! «Ποιος τολμά να προβλέψη ότι η εκκλησία έχει άφθονον και απεριόριστον χρόνον εις την διάθεσίν της δια να ευαγγελισθή την οικουμένην;» (σελ.41)

Ο ισχυρισμός αυτός είναι τουλάχιστον αστείος! Ο ίδιος ο Κύριος που είναι η κεφαλή της Εκκλησίας και ο καθοδηγητής Της μας έχει πει ότι «καὶ κηρυχθήσεται τοῦτο τὸ εὐαγγέλιον τῆς βασιλείας ἐν ὅλῃ τῇ οἰκουμένῃ εἰς μαρτύριον πᾶσι τοῖς ἔθνεσι, καὶ τότε ἥξει τὸ τέλος» (Ματθ κδ’ 14).

   12.     Εκκλησία αόρατη το σύνολο των αναγεννημένων;

Αναφέρει ο Παπαστεφάνου: «Το γνήσιο Σώμα του Χριστού, δηλαδή την αληθινή Νύμφην του Χριστού που συνίσταται από τους αναγεννημένους πράγματι και εκλεκτούς του Θεού» (σελ.85)

Γράφει ο καθηγητής Δ.Τσελεγγίδης: «Η άποψη των Προτεσταντών για την αόρατη Εκκλησία δεν βρίσκει την θεμελίωσή της ούτε στην Αγία Γραφή ούτε στην Παράδοση της αρχέγονης Εκκλησίας. Και τούτο, γιατί οι βιβλικές παραβολές της «σαγήνης» και των «ζιζανίων» δείχνουν απερίφραστα ότι η Εκκλη­σία στην ιστορική φανέρωσή της περιλαμβάνει και ευσεβείς και ασε­βείς, δεν είναι δηλαδή αόρατη κοινωνία αγίων. Άλλωστε, οι άγιοι και οι εκλεκτοί, ενόσω ζουν στη γη, είναι ορατά μέλη της ορατής Εκκλησίας και έρχονται σε ορατή και αισθητή κοινωνία με τον Χριστό και μεταξύ τους μέσω της ορατής Εκκλησίας. Κατά συνέπεια, η Εκκλησία είναι ταυτόχρονα ορατή και αόρατη. Την αόρατη πλευρά συγκροτούν ο Χριστός, ως κεφαλή της Εκκλησίας, οι άγγελοι και οι κεκοιμημένοι άγιοι. Η αόρατη και η ορατή πλευρά της Εκκλησίας προσδιορίζουν και τον θεανθρώπινο χαρακτήρα της»²².  

Η Εκκλησία της Καινής Διαθήκης ήταν ένας ορατός οργανισμός που είχε συγκεκριμένα μέλη, τα οποία μπορούσαν να μετρηθούν, σ' ένα σώμα με ιεραρχική δομή. Επικεφαλής ήταν οι Απόστολοι και στην συνέχεια οι ίδιοι πλαισιωμένοι από τους πρεσβυτέρους και διακόνους. Στις επιστολές των Αποστόλων γίνεται λόγος για συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων που έχουν επί κεφαλής ένα πρεσβύτερο χειροτονημένο από Απόστολο. Γίνεται λόγος για ποίμνιο και ποιμένες. Και οι ποιμένες είναι ορατοί και το ποίμνιο ορατό. Η Εκκλησία δεν είναι μια αόρατη σύναξη «καθαρών» και «αγίων».

 Γράφει ο π.Δ. Γούβαλης :

«…μέσα στην Εκκλησία υπάρχουν και άγιοι και αμαρτωλοί.

Ματθ. ιγ' 47:«Πάλι η βασιλεία του Θεού ομοιάζει με δίχτυ που ρίχθηκε στην θάλασσα και περιέκλεισε κάθε είδους ψάρια». Πρόκειται για την παραβολή της σαγήνης. Η βασιλεία του Θεού, δηλαδή η Εκκλησία, μοιάζει με σαγήνη που έπιασε καλά και άσχημα ψάρια.

Στον επόμενο στίχο, ιγ' 48 ομιλεί για διαχωρισμό. Ανέβασαν το δίχτυ στην ακρογιαλιά, ξεχώρισαν τα κατάλληλα από τα ακατάλληλα, «συνέλεξαν τα καλά εις αγγεία, τα δε σαπρά έξω έβαλον».

Αλλού χρησιμοποιείται η εικόνα του σίτου και των ζιζανίων.

Στην Α' προς Κορινθίους επιστολή, στο ενδέκατο κεφάλαιο, γίνεται σαφής λόγος για εκλεκτά μέλη της Εκκλησίας που κοινωνούσαν αξίως και για άλλα που πλησίαζαν αναξίως στην Τράπεζα του Κυρίου κι έτρωγαν κι έπιναν την καταδίκη τους (Α Κορ. ι' 29).

Όλοι γνωρίζουμε ότι ωρισμένα μέλη της Εκκλησίας, ξεπεσμένα, μπορεί να συνέλθουν, να ξυπνήσουν, να μετανοήσουν και να γίνουν εκλεκτά. Ρωμ. ιγ' 11-12: «Ώρα ημάς ήδη εξ ύπνου εγερθήναι... Αποθώμεθα τα έργα του σκότους κλπ». Αν ίσχυαν αυτά που λέγουν οι Προτεστάντες, αν όλοι μέσα στην Εκκλησία ήταν ενάρετοι, ο Απόστολος δεν θα μιλούσε έτσι.²³

13.     Ο Άγιος Συμεών ο Νέος θεολόγος και τα χαρίσματα.

Λέει ο Παπαστεφάνου για τον άγιο : «Τον κατηγόρησαν ως καυχηματία και πλανώμενο…εφρόνουν οι αι εκφάνσεις του αγίου πνεύματος υπήρξαν μόνον εις το παρελθόν και ότι δεν είναι του παρόντος βίου. Έλεγον ότι αι εμπειρίαι του Πνεύματος ανήκουν μόνον εις τους Πατέρας της αρχαίας εκκλησίας, ακριβώς αυτό που ισχυρίζονται πολλοί σήμερον…Επίστευεν (ο άγιος) ότι η αιτία της πνευματικής καταπτώσεως της εκκλησίας και της επικρατούσης τότε τυπολατρείας ήτο η έλλειψις των χαρισμάτων του Πνεύματος. Το αυτό πιστεύομεν και ημείς δια την Ορθοδοξίαν της συγχρόνου εποχής.» (σελ.135).

Η βασική διαφορά όμως είναι ότι ενώ ο Συμεών αναγνωρίστηκε από την Εκκλησία μας ως Άγιος και μάλιστα ονομάστηκε «νέος θεολόγος», ο Παπαστεφάνου χαρακτηρίστηκε κακόδοξος και πλανεμένος.

Ας δούμε συνοπτικά την υπόθεση του αγίου Συμεών και τη σύγκρουσή του η οποία ήταν ανάμεσα σε δύο διαφορετικούς τρόπους θεολογίας και κατανόησης της πνευματικής ζωής.

Γράφει σχετικά ο Π. Κ. Χρήστου: “Ο Συμεών ο Νέος ο Θεολόγος έζησε σ’ εποχή αξιοσημείωτης ακμής όλων των τομέων του δημόσιου βίου στο Βυζάντιο, πολιτικού, οικονομικού, πολιτιστικού, εκκλησιαστικού· σύμφωνα με την χρονολογία μου από το 958 έως το 1036… Ηγούμενος ακόμη, ο ευγνώμων μαθητής είχε συστήσει εορτασμό για τον διδάσκαλο (τον Συμεών τον Ευλαβή, τον Στουδίτη), ευθύς μετά τον θάνατό του. Τον εγνώριζε καλά από τα παιδικά του χρόνια κι επίστευε ότι δεν είναι σωστό να κρύβει τα θεία χαρίσματά του, ότι έχει χρέος να τα διακηρύσσει. Συνέταξε λοιπόν το συναξάρι του, εφιλοπόνησε εγκώμια και συνέθεσε ύμνους σ’ αυτόν. Ο εορτασμός συνεχίστηκε απρόσκοπτα μερικά έτη, αλλ’ έπειτα άρχισε η αντίδρασις. Το έναυσμα γι’ αυτήν Έδωσε ο Στέφανος, μητροπολίτης Νικομηδείας, ένας αξιόλογος ιεράρχης με σοβαρή μόρφωση και σημαντικές ικανότητες, αλλά δεμένος σφικτά με μια συμπεριφορά που συνδύαζε κοσμική συμβατικότητα με παραδοσιακή αυστηρότητα. Δεν ήταν διατεθειμένος ν’ ανεχθεί νεωτερισμούς σαν αυτόν που ήθελε να εισαγάγει ο Συμεών.

Το θέμα που τους εχώριζε δεν ήταν τόσο ασήμαντο όσο φαίνεται εκ πρώτης όψεως. Δεν επρόκειτο για την καθιέρωση της μνήμης ενός επί πλέον αγίου, αλλά περί μιας θεμελιώδους αρχής της χριστιανικής πίστεως· αν δηλαδή το Άγιο Πνεύμα ενεργεί στην Εκκλησία και σήμερα, όπως άλλοτε, ή έπαυσε η ενέργεια του· αν η πνευματική τελείωσις είναι κατάστασις που μπορεί να την κατακτήσουν και σήμερα οι πιστοί, όπως άλλοτε, ή είναι μια παρωχημένη υπόθεσις.

Ένας άλλος Συμεών, ο Μεταφραστής, λίγες δεκαετίες ενωρίτερα είχε διασκευάσει επί το λογιώτερο και ευσεβέστερο τους βίους αγίων και τους είχε εκδώσει στην μνημειώδη συλλογή του, το “Μηνολόγιο”. Παρατηρώνταν υψηλός βαθμός σεβασμού προς τους αγίους αυτήν την εποχή· αλλά οι άγιοι ήσαν όλοι παλαιοί. Η γενική εντύπωσις ήταν τότε ότι η αγιότης είναι προνόμιο των παλαιών εποχών και δεν μπορεί να αναδειχθούν τώρα νέοι άγιοι. Και αυτήν την γνώμη εκπροσωπούσε ο Στέφανος Νικομηδείας. … Το κήρυγμα του Συμεών είναι ότι η τελειότης μπορεί να αποκτηθεί σε κάθε εποχή και ότι η αγιότης είναι προνόμιο όλων των εποχών και όλων των ανθρώπων· διότι το Πνεύμα ενεργεί και σήμερα. … Είναι αξιοσημείωτη η επιμονή του Συμεών στην προσπάθεια ανανεώσεως της λειτουργικής ζωής …».²⁴

Η σύγκρουση κράτησε περίπου 6 χρόνια και τελείωσε στις 3 Ιανουαρίου 1009 με την εξορία του αγίου Συμεών. Τον εγκατέλειψαν μόνο χειμωνιάτικα χωρίς να του δώσουν ούτε τα αναγκαία για την διατροφή του. Ο σύγκελος έπεισε τον Πατριάρχη να δώσει εντολή να γίνουν έρευνες στο μοναστήρι με την ελπίδα ότι θα εύρισκε μεγάλα χρηματικά ποσά. Οι άνθρωποι του μπήκαν στο μοναστήρι του αγίου Μάμαντος, σπάζοντας τα πάντα και αρπάζοντας τα βιβλία και τα ρούχα του αγίου, χωρίς να βρουν κανένα θησαυρό. Τελικά ο άγιος Συμεών ανακλήθηκε από την εξορία και βρήκε στην Κωνσταντινούπολη το πλήθος των θαυμαστών του. Ο Πατριάρχης τον δέχθηκε με τιμή. Με την πατριαρχική διαιτησία τελείωσε γύρω στα 1010-1011 η σύγκρουση με τον σύγκελλο Στέφανο.

Το μίσος κατά της διδασκαλίας του Συμεών ήταν μεγάλο. Η αντίθετη παράταξη είχε τις απόψεις της, που τις θεωρούσε παραδοσιακές και ρεαλιστικές. Η θέση τους ήταν ότι η εποχή τους ήταν εντελώς διαφορετική από την εποχή των Αποστόλων και πως ήταν αδύνατο να μιμηθούνε τότε την αγιότητα τους· αυτός που διδάσκει κάτι τέτοιο ή αλαζόνας είναι ή τρελός. Για τον άγιο Συμεών όμως αυτές οι ιδέες ήταν μια σοβαρή παραμόρφωση του Ευαγγελίου και αγωνιζόταν να αποκαταστήσει την αυθεντική ευαγγελική ζωή που είχε ατονήσει. Πρώτα πρέπει κανείς να δει τον Θεό και μετά να μιλάει γι’ Αυτόν.²⁵

Αλλά και ο ίδιος ο άγιος διαψεύδει τον Παπαστεφάνου:

 «Επειδή μερικοί άνθρωποι έχουν μεγάλην υπόληψιν δια τον εαυτόν τους, (όπου άμποτε να μην την είχαν) και νομί­ζουν πως είναι παρόμοιοι με τους παλαιούς Αγίους και θεοφόρους Πατέρας ημών κατά την γνώσιν, και πράξιν και τελειότητα, και πως έ­χουν την ιδίαν χάριν του Αγίου Πνεύματος ό­που είχαν και εκείνοι, και συσταίνουν τον εαυ­τόν τους με λόγια μοναχά χωρίς έργα, με το να επλανήθησαν από το πνεύμα της οιήσεως και της κενοδοξίας· … Θέλεις, αδελφέ, να ακούσης τι έκαμναν οι Άγιοι, και θεοφόροι Πατέρες ημών, όταν εκάθηντο μέσα εις τα κελλειά τους ; διάβασε τους βίους τους, και μά­θε συ πρώτον την σωματικήν τους εργασίαν, και τότε θέλει σου φανερώσω και εγώ την Πνευματικήν εργασίαν όπου έκαμναν˙ διατί εκείνοι όπου έγραψαν τους βίους των, εφανέρωσαν τα σωματικά έργα τους, ήγουν την ακτημοσύνην, την νηστείαν, την εγκράτειαν, την υπομονήν, και τα λοιπά, δια να μη τα λέγω όλα, και μα­κρύνω τον λόγον˙ την δε Πνευματικήν τους ερ­γασίαν την εφανέρωσαν, δια μέσου των σωμα­τικών τους έργων ολίγον τι, και ωσάν μέσα εις καθρέπτην, δια να γνωρίσουν, και να μά­θουν τα Πνευματικά τους χαρίσματα, και να μεθέξουν από αυτά εκείνοι μόνον όπου δείχνουν τους κόπους, και την πίστιν εκείνων με αυτά τα έργα, και αγωνίζονται ωσάν εκείνους˙ οι δε λοιποί όπου δεν κάμνουν τους αγώνας εκείνων, να μην ακούσουν τίποτε δια τα Πνευματικά τους έργα. Όμως επειδή εκαταντήσαμεν εις τόσην μωρίαν, ώστε να νομίζωμεν, πως έχομεν και ημείς την ομοίαν χάριν του Πνεύματος όπου είχαν οι παλαιοί, χωρίς να κάμωμεν τα έργα όπου έκαμαν εκείνοι˙ …»²⁶.

Τι λέει ο άγιος Συμεών στο απόσπασμα αυτό; Ακριβώς αυτό που λέει έως και σήμερα η Εκκλησία μας. Ότι τα χαρίσματα προϋποθέτουν την κάθαρση του ανθρώπου. Η κάθαρση επιτυγχάνεται με τη συνεργασία μεταξύ του ανθρώπου και της Θείας Χάριτος. Ο άνθρωπος που θέλει την Θεία Χάρη θυσιάζει τα πάντα για αυτή. Γι’ αυτό λέει ο άγιος ότι «εκαταντήσαμεν εις τόσην μωρίαν, ώστε να νομίζωμεν, πως έχομεν και ημείς την ομοίαν χάριν του Πνεύματος όπου είχαν οι παλαιοί, χωρίς να κάμωμεν τα έργα όπου έκαμαν εκείνοι…». Το Ευαγγέλιο μας λέει οι καρποί (χαρίσματα) δεν έρχονται χωρίς την πνευματική πρόοδο και αγώνες  «…ἡ γῆ καρποφορεῖ, πρῶτον χόρτον, εἶτα στάχυν, εἶτα πλήρη σῖτον ἐν τῷ στάχυϊ» (Μάρκ. δ' 28). Ακόμα και ο Κορνήλιος ή και ο Αιθίοπας, τους οποίους αναφέρει ο Παπαστεφάνου δεν ήταν άσχετοι με την πίστη και τη λατρεία του Θεού. Ο Κορνήλιος ήταν «ευσεβής και φοβούμενος τον Θεόν μετά παντός τού οίκου του... και εδέετο τού Θεού διαπαντός» (Πράξ. ι' 1-2). Ο δε Αιθίοπας ευνούχος, μελετούσε τούς προφήτες ήταν έτοιμος να βαπτισθεί και να λάβει τη χάρη (Πράξ. η' 27-28).

Στη συνέχεια του λόγου του ο άγιος Συμεών αναφέρεται σε μερικά παραδείγματα αγίων και στο πως έλαβαν την Χάρη μετά από κόπους, αγώνες και θλίψεις που καθάρισαν την ψυχή τους από τα πάθη.

 «Λοιπόν τι έκαμεν ο μέγας Αντώνιος, ό­ταν εκάθητο μέσα εις το μνήμα ; και με όλον όπου δεν ίξευρεν ακόμι παντελώς Πνευματικήν εργασίαν; δεν εκλείσθη μέσα εις το μνήμα, ωσάν νεκρός, και δεν είχε μαζή του κανένα από τα πράγματα του κόσμου, ούτε εφρόντιζε δια τον εαυτόν του τελείως ; δεν ενεκρώθη όλος διό­λου από τον κόσμον, και εκείττετο μέσα εις το μνήμα, ωσάν νεκρός, και εζητούσε τον Θεόν ό­που δύναται να του δώση ζωήν, και να τον αναστήση; δεν ευχαριστείτο εις ψωμί και νερόν μοναχά; δεν έπαθε πολλά κακά από τους δαί­μονας, και εκείττετο μισαποθαμμένος από τον πολύν δαρμόν; δεν τον έφεραν εις την εκκλησίαν ασυκωτόν, ως νεκρόν, και πάλιν άφ' ου ήλθεν εις τον εαυτόν του δεν εγύρισεν οπίσω, και επήγεν εις τους εχθρούς του μοναχός του; …. Αμή ο μέγας Αρσένιος παρευθύς όπου εμίσησε τον κόσμον, τι έκαμε; δεν άφησε τα βα­σίλεια, και τους βασιλείς, και εκείνους  όπου εφορούσαν τα μεταξωτά, και τους δούλους, και όλον του τον πλούτον, και επήγε μόνος εις το μοναστήριον… εστοχάσθη τον εαυτόν του, ω­σάν σκύλλον, διατί όταν του έρριψε δια δοκιμήν ο ηγούμενος κομμάτι ψωμί, και έπεσε το ψωμί κάτω εις την γην, αυτός ο ευλογημένος έβαλε τα χεριά του κάτω εις την γην, και περιπατών­τας, ωσάν τετράποδον  με τα χέρια  ομού, και με τα πόδια, και περνώντας το ψωμι όχι με το χέρι του, αλλά με το στόμα του, ωσάν σκύλ­ος, το έφαγε… και έπινε και νερόν βρωμερόν…Λοιπόν εκείνος όπου μιμείται αυτούς τους Αγίους με τα ίδια έργα, και με τους ιδίους αγώνας, βεβαιότατα θέλει αξιωθή και αυτός να απολαύση, και την ιδίαν χάριν…».²⁷

Καταλυτικός είναι και στη συνέχειά του ο λόγος του σχετικά με το γιατί δεν είναι σωστό να λαμβάνουμε την Χάρη του Θεού χωρίς κόπο και αγώνα όπως θέλουν να πιστεύουν οι σύγχρονοι «χαρισματικοί»: 

«Διατί εγώ ιξεύρω άνθρωπον (προ του να κοπιάση εις την άσκησιν, και προ του να βιάση τον εαυ­τόν του) όπου εδιάβασε τας θείας γραφάς με ευθύτητα διαλογισμών, και με απλότητα ψυ­χής, και όπου αγρύπνησε, και προσευχήθη ολί­γας ημέρας, και νύκτας, χωρίς κόπους, και α­γώνας, και τόσον πολλά εφωτίσθη από την χάριν του Παναγίου Πνεύματος, όπου του εφαίνετο πως ευρίσκετο έξω από το σώμα, και έξω από το σπήτι, και από όλον τον κόσμον. Διατί όταν είδεν εκείνο το φως ήτον νύκτα, και έγινεν ω­σάν ημέρα τελεία. Όμως επειδή έλαβε τον πλούτον χωρίς κόπον, ογλίγρα τον εκαταφρόνησε˙ δια τούτο έπεσε, και εις αμέλειαν, και έχασεν όλον εκείνον τον πλούτον, και τόσον πολλά…».²⁸  

 Αλλά για ποια χαρίσματα γίνεται ο λόγος; Μήπως για την γλωσσολαλιά; Ο ίδιος ο άγιος αξιώθηκε πολλές φορές να δει το Άκτιστον Φως, εμπειρία που ο ίδιος αναφέρει στα έργα του. Δεν έχει κάνει όμως ποτέ λόγο για το βασικό χάρισμα των «χαρισματικών».

«…η γνώ­σις τούτων των Μυστηρίων, είναι εκείνων των ανθρώπων, των οποίων ο νους φωτίζεται κάθε ημέραν από το Άγιον Πνεύμα δια την καθαρό­τητα της ψυχής τους· εκείνων είναι, των οποίων τα μάτια ανοίχθησαν καλά από τας ακτίνας του ηλίου της δικαιοσύνης· εκείνων είναι, εις τους οποίους εδόθη ο λόγος της γνώσεως, και ο λό­γος της σοφίας δια μόνου του Πνεύματος· εκεί­νων είναι, από τους οποίους εφυλάχθη η σύνεσις, και ο φόβος του Θεού δια μέσου της αγάπης, της ειρήνης, της αγαθωσύνης, της χρηστότητος των τρόπων, της εγκράτειας, και της πίστεως, τούτων είναι η γνώσις των θείων και εις αυτούς όπου μιμούνται τον Χριστόν, λέγει ο Χρι­στός, καθώς είπε και εις τους Αποστόλους, «υμίν δέδοται γνώναι τα Μυστήρια του Θεού, τοις δε λοιποίς εν παραβολαίς».²⁹

«… ουδέ χω­ρίς πραότητα και ταπεινοφροσύνην δύναται τι­νάς να γένη δοχείον των χαρισμάτων του Πνεύ­ματος. Διατί πρέπει χωρίς άλλο όλοι μας να θεμελιώσωμεν πρώτον καλά και ασάλευτα το θεμέλιον της πίστεως εις τα βάθη της ψυχής μας˙ έπειτα να κτίσωμεν την εσωτερικήν ευσέβειαν της ψυχής, και να την υψώσωμεν ωσάν τείχος στερεόν με τα διάφορα είδη της αρετής. …Διότι οπόταν καθαρισθή η ψυχή με τα δάκρυα, κατά αναλογίαν της μετανοίας όπου δείξη, και της εκπλη­ρώσεως των εντολών όπου κάμη, τότε ο άνθρω­πος πρώτον μεν αξιώνεται από την χάριν του Πνεύματος να γνωρίση την κατάστασίν του, και όλον τον εαυτόν του˙ έπειτα, ύστερα από την πολλήν, και πολυκαιρινήν κάθαρσιν, και την βαθείαν ταπείνωσιν, αρχίζει κατ˙ ολίγον ολίγον, και τρό­πον τινά σκοτεινά, να εννοή, και τα περί Θεού, και των θείων και όσον νοεί τόσον θαυμάζει, και αποκτά περισσοτέραν ταπείνωσιν, στοχαζόμενος τον εαυτόν του, πως είναι παντελώς ανά­ξιος δια την γνώσιν και αποκάλυψιν των τοι­ούτων μυστηρίων.³⁰

14.  Διώκονται οι «χαρισματικοί» από το Π.Σ.Ε ;

Γράφει ο Παπαστεφάνου: «Θα γίνει εις το προσεχές μέλλον διωγμός κατά των Χαρισματικών εκ μέρους των αρχών όλων των κυριοτέρων εκκλησιών. Θα προσλάβει ωργανομένο χαρακτήρα ο διωγμός δια μέσου της παγκοσμίου υπερεκκλησίας που θα δημιουργήσει το Παγκόσμιο Συμβούλιο των Εκκλησιών». (σελ.206)

Η αλήθεια είναι ότι οι «χαρισματικοί» συμμετέχουν ενεργά στο Π.Σ.Ε όπως διαβάζουμε στη Βικιπαίδεια: «Το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών είναι μια οικουμενική χριστιανική οργάνωση, της οποίας σκοπός είναι η προώθηση της χριστιανικής ενότητας… Σήμερα συγκεντρώνει τις περισσότερες Ορθόδοξες, και έναν αριθμό Προτεσταντικών εκκλησιών, όπως την Αγγλικανική Εκκλησία, πολλές Λουθηρανικές, Μεθοδικές και Μεταρυθμισμένες, και μερικές Βαπτιστικές και Πεντηκοστιανές εκκλησίες…».

  15.  Μήπως διώκονται από τον Πάπα;

«Επικρατεί μια προφητική συνείδηση μεταξύ πολλών Χαρισματικών ότι ο Πάπας πολύ σύντομα θα καταδικάσει τη Χαρισματική κίνηση εντός της εκκλησίας του» (σελ. 206)

Παραθέτω την συνέντευξη του Πάπα Φραγκίσκου η οποία αποκρυσταλώνει τις προθέσεις του σχετικά με τους «χαρισματικούς» :

«Δημοσιογράφος: Στη Βραζιλία, η Καθολική Εκκλησία, τα τελευταία χρόνια, έχασε πιστούς. Η Κίνηση της Χαρισματικής ανανέωσης  δίνει μια δυνατότητα για να αποφευχθεί η προσχώρηση πιστών στις Πεντηκοστιανές  ή σε άλλες Εκκλησίες;

Πάπας Φραγκίσκος: Αυτό που λέτε είναι μια πραγματικότητα. Υπάρχουν στατιστικές. Σε μια συγκέντρωση, που είχαμε χθες, συζητήσαμε το ζήτημα αυτό με τους Βραζιλιανούς Επισκόπους. Με ρωτούσατε για την Κίνηση της Χαρισματικής Ανανέωσης.  Έχω να σας πω το εξής. Στο τέλος της δεκαετίας του  εβδομήντα, με αρχές του ογδόντα, εγώ δεν μπορούσα να τους βλέπω. Κάποτε, μιλώντας γι΄αυτούς, είπα: «Αυτοί συγχέουν μια λειτουργική τελετή με μια σχολή σάμπας!». Αυτό το είπα και μετάνιωσα. Κατόπιν, γνώρισα την Κίνηση καλύτερα.  Είναι επίσης αλήθεια ότι η Κίνηση αυτή, με καλούς καθοδηγητές, είχε μια ωραία πορεία. Και τώρα πιστεύω ότι κάνει πολύ καλό στην Εκκλησία, γενικά, Στο Buenos Aires, τους συγκέντρωνα συχνά και μια φορά το χρόνο, τελούσα μια Λειτουργία με όλους στον Καθεδρικό Ναό. Από τότε που μεταστράφηκα, που είδα το καλό που κάνουν, τους στήριζα πάντοτε.  Γι΄αυτό, την περίοδο αυτή της Εκκλησίας -και διευρύνω λίγο την απάντηση– πιστεύω ότι οι κινήσεις είναι αναγκαίες. Είναι μια χάρη του Πνεύματος. Το Άγιο Πνεύμα πνέει όπου θέλει και φροντίζει για την αρμονία μέσα στην Εκκλησία, γι΄αυτό και οι κινήσεις που εμφορούνται από το πνεύμα της Εκκλησίας, είναι μια χάρη του Θεού. Αυτός είναι ο λόγος που πιστεύω ότι η Κίνηση της χαρισματικής Ανανέωσης χρησιμεύει, όχι μόνο για να μην περάσουν κάποιοι στις Πεντηκοστιανές Ομολογίες. Όχι! Η Κίνηση αυτή υπηρετεί την ίδια την Εκκλησία! Μας ανανεώνει. Και ο καθένας από μας αναζητεί τη δική του Κίνηση, σύμφωνα με το δικό του χάρισμα, όπου τον Πνεύμα τον καλεί».³¹

16.  Οι Ορθόδοξες Χαρισματικές Συνάξεις της Αμερικής

Ο Παπαστεφάνου αναφέρει τις Πανορθόδοξες Χαρισματικές Συνάξεις της Αμερικής το 1973 και 1974 αντίστοιχα και τα «θαυμάσια» που έλαβαν χώρα σε αυτές. Ο π.Σεραφείμ Ρόουζ αναφέρεται σε μια τέτοια Ορθόδοξη Χαρισματική Σύναξη στο Chicago τον Αύγουστο του 1970: «Αφού δημιουργήθηκε μια δραματική και συναισθηματική ατμόσφαιρα, νέοι άνθρωποι άρχισαν να «μαρτυρούν» πως τους κινούσε το «πνεύμα». Αλλά αρκετοί άνθρωποι που ήταν παρόντες περιέγραψαν αργότερα ότι η ατμόσφαιρα ήταν «σκοτεινή και δυσοίωνη», «ασφυκτική», «σκοτεινή και κακή», κι ότι από μια θαυματουργή παρέμβαση του αγίου Γερμανού της Αλάσκα, του οποίου η εικόνα ήταν παρούσα στην αίθουσα, η όλη συνάθροιση διακόπηκε και η κακή ατμόσφαιρα διαλύθηκε». (Ορθ. Λόγος, 1970, Νο 4-5, σελ. 196-199).³²

17.  Αρπαγή της Εκκλησία, Μεγάλη θλίψη, Azousa και Μακράκης.

Ο Παπαστεφάνου αν και ισχυρίζεται ότι η Ορθόδοξη εκκλησία είναι η μία και «Αγία» (σελ.53) γίνεται φορέας προτεσταντικών κακοδοξιών περί αρπαγής, «Δια της θείας Αρπαγής έσονται συν Κυρίω και τοιουτοτρόπως θα αποφύγουν την επικείμενην επταετή Μεγάλη Θλίψη» (σελ.206), θαυμάζει την δαιμονική κατάσταση στην οδό Azousa «Αιφνιδίως, ωσάν εκ κεραυνού αστραπής εξ ουρανού ετινάχθησαν εκ των καθισμάτων τους και έπεσαν εις το πάτωμα και ήρχισαν να λαλούν ετέραις γλώσσαις» (σελ.149), ενώ στη σελίδα 93 διακρίνει για την «χαρισματική τους διακονία» ανάμεσα στον Άγιο Κοσμά τον Αιτωλό και τον Παπουλάκο, τον πλανεμένο …Απόστολο Mακράκη!

Μιλάει για «αόρατη» εκκλησία και αμφιβάλλει για την αξία των Ιερών Μυστηρίων. Αφού όμως δεν είναι ανάγκη να δημιουργηθεί ένα νέο σώμα Χαρισματικών, όπως λέει, και ο κάθε αναγεννημένος πρέπει να παραμένει στην εκκλησία του τότε τα δόγματα των εκκλησιών δεν έχουν καμμία αξία και η Ορθόδοξη εκκλησία εξισώνεται με τις «εκκλησίες» των αιρετικών.

Λέγει σε μια ομιλία του ο μακαριστός π. Μυτηληναίος: «Το συμπέρασμα είναι ότι αυτός ο άνθρωπος γυρίζει σε Ορθόδοξες Εκκλησίες, παριστάνει τον Ορθόδοξο –ήτο κάποτε Ορθόδοξος– και έχει άμεσες σχέσεις με τους Πεντηκοστιανούς. Είναι ο άνθρωπος που προσπαθεί να προσεταιρισθή την Εκκλησίαν υπέρ των Πεντηκοστιανών. Είναι φοβερό πράγμα αυτό. Είναι φοβερό!»³³.

Ο Παπαστεφάνου σπούδασε στη Θεολογική Σχολή της Βοστώνης, στο πανεπιστήμιο του Michigan, στην αγγλικανική θεολογική σχολή της Nasota Wisconsin, στη Σχολή του αγίου Βλαδίμηρου (ΝΥ) και στο πανεπιστήμιο Αθηνών αλλά δεν φαίνεται να κατανοεί βασικές αρχές της Ορθόδοξης Εκκλησίας!

18.  Ο αληθινός Χαρισματικός

«Αυτός λοιπόν που θέλει πραγματικά να ευχαριστήσει τον Θεό, να δεχθεί από αυτόν την επουράνια χάρη του Αγίου Πνεύματος και ν' αυξηθεί και να τελειοποιηθεί με το Άγιο Πνεύμα, πρέπει ν' αγωνίζεται σ' όλες τις εντολές του Θεού (αυξήσαι και τελειωθήναι), ακόμα και όταν δεν θέλει να πειθαρχήσει η καρδιά του..., διότι όπως κάποιος αγωνίζεται στην επιμονή της προσευχής και αγωνιά, με τον ίδιο τρόπο, αν θέλει, σ' όλους τους αγώνες της αρετής αγωνίζεται και προσπαθεί και συνηθίζει τον εαυτό του στην αγαθή ζωή, και έτσι ζητώντας και προσευχόμενος στον Κύριο, αφού ακουσθεί η αίτησίς του για κάθε τι, γευθεί την παρουσία του Θεού, και γίνει μέτοχος του Αγίου Πνεύματος, τότε κάνει ν' αυξηθεί και να καρποφορήσει το χάρισμα που του δόθηκε και θ' αναπαυθεί στην ταπεινοφροσύνη του, την αγάπη, στην πραότητά του.

Το ίδιο το Άγιο Πνεύμα χαρίζει σ' αυτόν αυτά, του διδάσκει την αληθινή προσευχή, την αληθινή αγάπη, την αληθινή πραότητα, για τα οποία αγωνίσθηκε και ζήτησε και φρόντισε και μελέτησε και τελικά του δόθηκαν, και έτσι, αφού αυξήθηκε και τελειοποιήθηκε κατά Θεόν, αξιώνεται να γίνει κληρονόμος της βασιλείας του Θεού. Γιατί ο ταπεινός ποτέ δεν πέφτει. Από που να πέσει, αφού βρίσκεται κάτω από όλους; Ταπεινώνει πολύ τον άνθρωπο η υψηλοφροσύνη, ενώ η ταπεινοφροσύνη γίνεται ύψωση και τιμιότητα και αξίωμα» (Μακαρίου του Αιγυπτίου, Ομιλ. ιθ).³⁴  

Ευχαριστίες στον αγαπητό αδελφό κ. Μιχάλη Μπερκουτάκη, θεολόγο και εκπαιδευτικό

για την πολύτιμη συνεισφορά του στη συγγραφή του παρόντος.

Παραπομπές

1. ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΑΙΡΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ π.Αντ.Αλεβιζόπουλου, σελ. 263-264
2. ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΑΙΡΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ π.Αντ.Αλεβιζόπουλου σελ. 264
3. ΕΑΕΠ ΠΑΤΡΑΣ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΜΑΣ http://www.patras-church.gr/new/i-istoria-mas/16-ekklisia/78-istoria-ekklisias-2
4. ΠΑΝΤΟΤΕ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ, ΝΕΦΕΛΑΙ ΑΝΥΔΡΟΙ-Τα παρατράγουδα των Πεντηκοστιανών- +Αρχιμ. Δανιήλ Γούβαλη http://www.egolpion.com/pantote_agpnevma.el.aspx
5.  ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΑΙΡΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ π.Αντ.Αλεβιζόπουλου, σελ. 167-168 http://www.egolpion.com/joel_aleviz.el.aspx
6. ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΑΙΡΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ π.Αντ.Αλεβιζόπουλου, σελ. 167 http://www.egolpion.com/joel_aleviz.el.aspx
7. «Η Χαρισματική Αναζωπύρωση ως σημείο των καιρών-ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ SERAPHIM ROSE- Η ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ και η  ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ http://www.egolpion.net/xarismatiki_anazopirosi.el.aspx
8. «Η Χαρισματική Αναζωπύρωση ως σημείο των καιρών-ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ SERAPHIM ROSE- Η ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ και η  ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ http://www.egolpion.net/xarismatiki_anazopirosi.el.aspx
9. Α’ ομιλία Στην Πεντηκοστή  http://www.egolpion.com/274509C9.el.aspx
10. π. Δανιήλ Γούβαλης Απομαγνητοφωνημένη ομιλία http://www.egolpion.net/glossolalia_gouvalis.el.aspx
11. Αγίου Γρηγορίου Παλαμά, Αντιρρητικός Ε ' προς Ακίνδυνον, 720, Ε.Π.Ε.,τ.6, σ. 304-305.  Από το βιβλίο του Πρωτ. ΙΩΑΝΝΗ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ- ΘΕΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΚΑΘΟΛΙΚΟΤΗΤΑ Ή ΠΑΝΘΡΗΣΚΕΙΑΚΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΤΗΤΑ, Κριτικὲς τοποθετήσεις στο βιβλίο «Παγκοσμιότητα και Ορθοδοξία» Αρχιεπ. Αλβανίας κ. Αναστασίου http://www.egolpion.com/8rhskeies_xarismata.el.aspx
12. Μακαρίου Αιγυπτίου, Ομιλίαι Πνευματικοί, έκδ. Σχοινά, σελ. 127.  http://www.egolpion.com/kenneth_hagin.el.aspx
13. ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΑΙΡΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ π.Αντ.Αλεβιζόπουλου, 1994, σελ. 337-339 http://www.egolpion.com/kenneth_hagin.el.aspx
14. ΣΤΟΧΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΑ, ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ, ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΙΩΑΝΝΗ ΤΟΝ ΣΙΝΑΪΤΗ- Μητροπολίτης Ιερόθεος Βλάχος  http://www.egolpion.com/as8enia_8erapeftis.el.aspx
15. Νικολάου Καβάσιλα Λόγος τρίτος· Περὶ τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς καὶ τίνα συντέλειαν αὐτῇ παρέχεται τὸ θεῖον μύρον.
16. «Η Χαρισματική Αναζωπύρωση ως σημείο των καιρών-ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ SERAPHIM ROSE- Η ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ και η  ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ http://www.egolpion.net/xarismatiki_anazopirosi.el.aspx
17. ΠΑΝΤΟΤΕ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ, ΝΕΦΕΛΑΙ ΑΝΥΔΡΟΙ-Τα παρατράγουδα των Πεντηκοστιανών- +Αρχιμ. Δανιήλ Γούβαλη http://www.egolpion.com/pantote_agpnevma.el.aspx#ixzz2srYV4KVB
18. http://www.impantokratoros.gr/Noemartyres-Rossia.el.aspx
19. FRANK SCHAEFFER-“ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΠΙΣΤΗ ΣΤΟΝ ΑΙΩΝΑ ΤΩΝ ΨΕΥΤΙΚΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ” http://www.egolpion.com/apathlh_af8entia.el.aspx
20. Περί των τριών τρόπων της προσευχής http://www.egolpion.com/peri_triwn_tropwn_prosefxhs.el.aspx
21. «Η Χαρισματική Αναζωπύρωση ως σημείο των καιρών-ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ SERAPHIM ROSE- Η ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ και η  ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ http://www.egolpion.net/xarismatiki_anazopirosi.el.aspx
22. Η ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΣΜΟΥ- Δημήτριος Τσελεγγίδης Καθηγητής Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ. http://www.impantokratoros.gr/96072F44.el.aspx
23. π.ΔΑΝΙΗΛ ΓΟΥΒΑΛΗ "ΟΜΙΛΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΣΜΟ'' http://www.egolpion.net/apopseis-ekklhsias.el.aspx
24. Περιοδικό ΣΥΝΑΞΗ, “Άγιος Συμεών ο Θεολόγος του φωτός”, Π. Κ. Χρήστου, σελ. 9 και 12
25. http://www.romanity.org/htm/00_ag_max.htm#agsym
26. ΑΓΙΟΥ ΣΥΜΕΩΝ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΛΟΓΟΣ ΟΓΔΟΗΚΟΣΤΟΣ A’ http://www.egolpion.com/symewn_81.el.aspx
27. ΑΓΙΟΥ ΣΥΜΕΩΝ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΛΟΓΟΣ ΟΓΔΟΗΚΟΣΤΟΣ A’ http://www.egolpion.com/symewn_81.el.aspx
28. ΑΓΙΟΥ ΣΥΜΕΩΝ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΛΟΓΟΣ ΟΓΔΟΗΚΟΣΤΟΣ A’ http://www.egolpion.com/symewn_81.el.aspx
29. ΑΓΙΟΥ ΣΥΜΕΩΝ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΛΟΓΟΣ 80ος http://www.egolpion.com/sumewn_logos_80.el.aspx
30. ΑΓΙΟΥ ΣΥΜΕΩΝ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΛΟΓΟΣ 80ος http://www.egolpion.com/sumewn_logos_80.el.aspx
31. Αποσπάσματα από τη συνέντευξη του πάπα Φραγκίσκου κατά την πτήση επιστροφής του από το Rio de Gianeiro http://www.cen.gr/index.php/2011-04-18-10-48-03/714-rio-de-gianeiro
32. «Η Χαρισματική Αναζωπύρωση ως σημείο των καιρών-ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ SERAPHIM ROSE- Η ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ και η  ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ http://www.egolpion.net/xarismatiki_anazopirosi.el.aspx
33. http://www.arnion.gr
34. ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΑΙΡΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ π.Αντ.Αλεβιζόπουλου, σελ.169

Αντιαιρετικόν Εγκόλπιον      www.egolpion.com

19    ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2014

Όσοι έχουν διαβάσει το συγκεκριμένο άρθρο συνήθως διαβάζουν επίσης τα παρακάτω:

Οι Χαρισματικοί Στη δεκαετία τού 1960 εμφανίστηκε ένα δεύτερο κύμα πεντηκοστιανών: η κίνηση των «Χαρισματικών Χριστιανών»...

ΑΚΟΠΗ ΑΠΟΚΤΗΣΙΣ ΧΑΡΙΣΜΑΤΩΝ Μία άλλη πλάνη των Πεντηκοστιανών είναι ότι πιστεύουν πως τα χαρίσματα του Θεού δίνονται χωρίς τον ανάλογο κόπο και μόχθο. Σύμφωνα με την ...

Η Μεγάλη θλίψις και το χωρίο Λουκ. κα' 36 Η θεωρία των Πεντηκοστιανών ότι μόλις πλησιάζουν τα δύσκολα, ο Χριστός θα τους μεταφέρη στο μεσουράνημα δεν εναρμονίζεται με τον λόγο...

ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΘΕΙΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΩΝ Ο άνθρωπος δεν μπορεί να γνωρίσει εκείνο που χαρακτηρίζει τη Θεία ύπαρξη και την ξεχωρίζει από τα κτιστά δημιουργήματα· δεν μπορεί δηλαδή ...[24/11/2010]

«ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ» ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΙΑΝΩΝ Τι γίνεται στους Πεντηκοστιανούς με το θέμα των λεγομέ­νων «εμπειριών» το μαθαίνουμε από τις «Ομολογίες»...Της Μοναχής Αντωνίας          ΠΗΓΗ: http://www.egolpion.com/papastefanou.el.aspx