Ο ΔΗΜΟΠΙΘΗΚΟΣ (Δ. Νατσιός)

Ὁ δημοπίθηκος

Γράφει ὁ Δημήτρης Νατσιὸς 
δάσκαλος-Κιλκὶς

.                 Ἡ λέξη «δημοπίθηκος» εἶναι ἀπὸ τὴν ἔξοχη κωμωδία τοῦ Ἀριστοφάνη «Βάτραχοι», ἡ ὁποία γράφτηκε καὶ διδάχτηκε τὰ τελευταῖα ἔτη τοῦ Πελοποννησιακοῦ Πολέμου, ἐν μέσῳ παρακμῆς τῆς εὐκλεοῦς πόλεως τῶν Ἀθηνῶν, ἡ ὁποία κατάντησε ἕρμαιο ἀνίκανων καὶ ἀνήθικων πολιτικῶν.  Ὁ στίχος -(1083-1085)- γράφει κατὰ λέξη: «Ἡ πόλις ἡμῶν ἀνεμεστώθη δημοπιθήκων ἑξαπατώντων τὸν δῆμον». Δηλαδή: «Ἡ πόλη μας γέμισε ἐντελῶς δημοπιθήκους, οἱ ὁποῖοι ἐξαπατοῦν τὸν λαό». Ἡ λέξη δημοπίθηκος, ἀπαντᾶται μόνο στὸ συγκεκριμένο ἔργο τοῦ Ἀριστοφάνη –«ἅπαξ λεγόμενον», ὅπως λέγεται στὴν γλωσσολογία– καὶ σημαίνει «ὁ μὲ τὰς κολακείας του ἀπατῶν τὸν ὄχλον, ὁ ἀπατεών», κατὰ τὸ ἔγκυρο λεξικὸ «Liddel-Scott», ὁ ἀγύρτης, κατὰ τὸ λεξικὸ τοῦ «Δημητράκου».
.                 Πρὶν ἀσχοληθοῦμε μέ τοὺς… δημοπιθήκους, μία μικρὴ παρένθεση.  Στοὺς «Βατράχους» ὁ Ἀριστοφάνης, μὲ νοσταλγικὴ διάθεση, συγκρίνει τὴν ποίηση τῶν παιδικῶν του χρόνων, τὴν ποίηση τῆς ἀκμῆς καὶ τῆς ἀνατάσεως πρὸς τὸ θεῖον καὶ τὴν εὔνομο πολιτεία, μὲ τὴν ἐκπνέουσα ποίηση τῶν χρόνων του..                 Ἡ Ἀθήνα πνέει τὰ λοίσθια καὶ ὁ λαὸς ἀναθυμᾶται τὰ δοξασμένα χρόνια. («Νὰ νοσταλγεῖς τὸν τόπο σου, ζώντας στὸν τόπο σου, τίποτε δὲν εἶναι πιὸ πικρό», κατὰ τὴν μεγαλοφυῆ διατύπωση τοῦ Σεφέρη).  Τόσο πολὺ θαύμασαν οἱ Ἀθηναῖοι τὸ ἔργο, ὥστε τὸ «δίδαξε» δύο φορές.  Και ἂς προσεχθεῖ τὸ ρῆμα «δίδαξεν». Στὸ ἴδιο ἔργο του «Βάτραχοι», ὁ Ἀριστοφάνης, ρητῶς μᾶς βεβαιώνει ὅτι ὁ ποιητὴς εἶναι ὁ παιδαγωγὸς τῶν ὡρίμων, ὅπως ὁ δάσκαλος τῶν μικρῶν παιδιῶν: «τοῖς μὲν γὰρ παιδαρίοισιν ἐστὶ διδάσκαλος ὅστις φράζει, τοῖσιν δ’ ἡβῶσι ποιηταί». (στίχ. 1054).  Γιὰ τὸν ἀρχαῖο Ἕλληνα ἦταν κάτι τὸ ἀδιανόητο, ἔργο τέχνης χωρὶς μορφωτικὸ-παιδαγωγικὸ περιεχόμενο. Ὁ ποιητής, ὁ ἀρχιτέκτονας, ὁ ζωγράφος, ὁ μουσικός, ὁ φιλόσοφος καὶ ὁ πολιτικὸς ἐθεωροῦντο καὶ ἔπρεπε νὰ εἶναι οἱ παιδαγωγοὶ καὶ δάσκαλοι τοῦ λαοῦ τους.  Τὸ θέατρο ἰδίως τὸ σχολεῖο τοῦ λαοῦ. Στὶς ἐπιγραφὲς «χορηγικῶν τριπόδων» διαβάζουμε: «Σοφοκλῆς ἐδίδασκεν»,  «Αἰσχύλος ἢ Εὐριπίδης ἐδίδασκεν».  Όσο ἡ Ἀθήνα τηροῦσε τὸ ἰδεῶδες τῆς παιδαγωγούσας πολιτικῆς κοινότητας («πόλις») ἀνθοῦσε καὶ κατέλειπε «χρυσοὺς αἰῶνες».  Όταν «ἀνεμεστώθη δημοπιθήκων», ἔσβησε. Στὰ περικαλλῆ μάρμαρά της κούρνιαζαν κουκουβάγιες, θρηνώντας γιὰ τὰ περασμένα μεγαλεῖα….                 Οἱ δημοπίθηκοι, λοιπόν, ἀναφύονται σὲ καιροὺς παρακμῆς.  Ἐτυμολογικῶς ἡ λέξη παράγεται ἀπὸ τὸ «δῆμος», ὁ λαὸς καὶ τὴν λέξη «πίθηκος», ἡ ὁποία εἶναι «ἀγνώστου ἐτύμου», δὲν ἔχει ἐντοπισθεῖ ἡ ἐτυμολογία της.  Εἶναι ἀρχαιότατη λέξη -ἤδη ἀπὸ τὸν 7ο αἰ. π.Χ. στὸν Ἀρχιλόχο καὶ τὸν Σιμωνίδη.  Οἱ ἀρχαῖοι τὴν χρησιμοποιοῦσαν καὶ ὡς «πιθηκισμός», ὅταν ἤθελαν νὰ καυτηριάσουν κάποιον ποὺ μιμεῖται γελοιοτρόπως τὰ τῶν ἄλλων, ποὺ μαϊμουδίζει.  (Ἡ μαϊμοὺ ἀπὸ τὸ ρῆμα «μιμῶ», «μιμοῦμαι»). Πίθηκο ὀνόμαζαν καὶ τὸν πονηρό, ἀναιδῆ, θρασύδειλο καὶ ἀπατεώνα.  Δημοπίθηκος θὰ λέγαμε ὅτι εἶναι αὐτὸς ποὺ ἐξαπατᾶ ἀδιάντροπα καὶ μὲ δόλιο, πονηρὸ τρόπο τὸν λαό. Κυρίως μὲ κολακεῖες ἢ ἀπειλές, μὲ χρήματα ἢ ὑποσχέσεις, ἀποσκοπώντας μόνο στὸ προσωπικό του συμφέρον καὶ ἀδιαφορώντας παντελῶς γιὰ τὸ κοινὸ καλό, τὴν «πόλιν»..                 Στὶς σακάτικες ἡμέρες μας οἱ δημοπίθηκοι εἶναι εἶδος ἐν ἀφθονίᾳ.  Καλύτερος ὅλων ποιός;  Ὁ πρωθυπουργός, ὁ Ἀλέξης ὁ Τσίπρας, κατὰ τὴν ἀλήστου μνήμης ἐμφατικὴ διατύπωση τῆς χρυσῆς πασοκικῆς ἐποχῆς.  «Ὁ Ἀνδρέας ὁ Παπανδρέου» μὲ δύο ἄρθρα, γιὰ νὰ τονιστεῖ τὸ μεγαλεῖο τοῦ ἀντρός..                 Ξαφνικὰ τὰ ἄδεια ταμεῖα, γέμισαν. Τὰ πρωτογενῆ πλεονάσματα.  (Μπορεῖ κάποιος νὰ ἀπαντήσει στὸ ἑξῆς ἁπλὸ ἐρώτημα:  Μὲ 100, 200, 300 δισ. χρέος, πῶς μπορεῖ νὰ ἔχεις πλεόνασμα καὶ περίσσευμα;  Ὁ δημοπίθηκος θὰ πεῖ χάρη στὶς ἱκανότητές του. Μάλιστα. Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι γιὰ τὴν δημιουργία ἐκλογικῆς πελατείας καὶ στὴν πολυπόθητο «ψῆφο τοῦ λαοῦ», προσφεύγει στὴν προεκλογικὴ λεηλασία τοῦ δημοσίου ταμείου.  «Λεφτὰ ὑπάρχουν», τσίριζε πρὸ δεκαετίας ἕτερος δημοπίθηκος, ποὺ ἐκτός τῆς ἀπάτης, διασκέδαζε τὸν πικραμένο λαὸ μὲ ἐκεῖνες τὶς σπαραξικάρδιες δηλώσεις του περὶ «φόρου πισινῶν», ἤθελε νὰ πεῖ «τῶν πισίνων», τὰ πηλίκα καὶ τὰ πηλήκια. (Καὶ ὁ νῦν δημοπίθηκος βαρύνεται μὲ ἀρκετοὺς σολοικισμούς, τοῦ τύπου «τυμβωθηρία», γιὰ τὴν ὁποία λέξη, ἡ παλιά του «συντρόφισσα» Ζωή, τὸν ξεπουπούλιασε, λέγοντας τὴν ἀμίμητο φράση τοῦ Μὰρκ Τουαίην: «Εἶναι καλύτερα νὰ κρατᾶς τὸ στόμα σου κλειστὸ καὶ νὰ σὲ περνοῦν γιὰ ἠλίθιο, παρὰ νὰ τὸ ἀνοίγεις καὶ νὰ διαλύεις κάθε ἀμφιβολία». Αὐτό κι ἂν εἶναι «συντροφικὸ μαχαίρωμα»)..                 Μὲ τὸν νῦν δημοπίθηκο «ἀναστήθηκε» καὶ ὁ μουχλιασμένος «θεσμός» τῶν «αὐθόρμητων» λαϊκῶν συγκεντρώσεων στὶς πλατεῖες. Οἱ διαβόητες λαοθάλασσες καὶ τὸ δάσος τῶν σημαιῶν.  Το σκηνικὸ παρμένο ἀπὸ τὴν μαύρη δεκαετία τοῦ ᾽80..                 Ἡ ὑπερυψωμένη ἐξέδρα, ὅπου στὶς γωνίες συνωστίζονται τοπικοὶὑποψήφιοι, γονυπετώντας γλοιωδῶς γιὰ μία φωτογραφία μὲ τὸν λαοπρόβλητο… δημοπίθηκο, σκηνοθεσία καὶ φωτισμὸς κατάλληλοι, γιὰ νὰπροβληθεῖ τὸ βράδυ στὴν δημόσια τηλεόραση τοῦ ΣΥΡΙΖΑ, τὸ μέγα πλῆθος καὶπάθος καὶ κάτω στὴν πλατεία ἡ ὀχλοβοή, ἡ ἀντάρα καὶ ἡ ποδοβολὴ τῶν ὀπαδῶν, βελάσματα, χρεμετισμοί, ὑλακές, μυκηθμοί, ρεκάσματα, γρυλλισμοί, κοασμοὶ καὶ ὀγκανίσματα.  (Μεταξὺ βεβαίως τῶν ἀναρίθμητων ζητωκραυγαστῶν, ἐπειδὴ δὲν ἀρκοῦν οἱ τοπικῆς ἐσοδείας, ἐπιστρατεύονται καὶ ἀρκετοὶ ἀπὸδιάφορες περιοχὲς τῆς ἐπικράτειας.  Στὴν πόλη τῶν Λαμιέων, ποὺ ὁμίλησε πρόσφατα ὁ δημοπίθηκος, ἐν μέσῳ τῶν παραληρούντων συντροφισσῶν καὶσυντρόφων, ἐμφανίστηκαν καὶ ἀρκετοὶ Ρομάδες, Ἀφγανοὶ καὶ Πακιστανοὶ«σύντροφοι» καὶ αὐτοί, ποὺ ὑποπτευόμαστε ὅλοι, ὅτι τοὺς παρέχονται ἱκανά… τροφεῖα, γιὰ νὰ μετακινηθοῦν καὶ νὰ ἀποθεώσουν τὸν μέγα εὐεργέτη τους.(Τροφεῖα=τὰ πρὸς τὸ ζῆν ἀναγκαῖα).  Καὶ τί ὑπόσχεται ὁ δημοπίθηκος πρὸ τῶν ἐκλογῶν;  50 εὐρὼ τὸν μήνα, ἴσως λιγότερα, γιὰ νὰ τὸν ψηφίσουν.  Πῶς λέγεται αὐτό;  Ἐξαγορά συνειδήσεων.  Καὶ ρωτῶ:  Ὁ ἄνθρωπος ποὺ πρόδωσε τὴν Μακεδονία, ὁ ἄθεος ἐθνομηδενιστής, ὁ ἄνθρωπος ποὺ μετέτρεψε τὴν πατρίδα σὲ παράδεισο τοῦ ἐγκλήματος καὶ τῆς ἀνομίας, δὲν περιφρονεῖ ποταπῶς τὴν νοημοσύνη, τὴν ἀξιοπρέπεια καὶ τὴν ἱστορία αὐτοῦ τοῦ λαοῦ;  Τὸ 1821 κατὰ τὴν ἁγιασμένη ἐπανάσταση, οἱ Τοῦρκοι, στὶς ἀρχές της, ἔταζαν στοὺς καπεταναίους καὶ τὰ παλληκάρια τους χρῆμα καὶ ἁρματολίκια, γιὰ νὰ «κάτσουν φρόνιμα». Τί ἀπαντοῦσαν;  Ἐλευθερία ἢ θάνατος.  Θυμήθηκα καὶ κάτι ἀπὸ τὸν ἡρωικὸ ἀγώνα τῆς ΕΟΚΑ στὴν Κύπρο τὸ 1955. (Τσιμουδιὰ γιὰ τὴν Κύπρο καὶ τὶς ἀπροκάλυπτες ἀπειλὲς τῆς Τουρκίας, ὁ δημοπίθηκος. Ἄλαλα καὶ τὰ χείλη τῆς ἀξιωματικῆς ἀντιπολιτεύσεως γιὰ τὴν Μακεδονία)..                 Ὅταν συνέλαβαν οἱ Ἄγγλοι τὸν ἥρωα Κυριάκο Μάτση καὶ τοῦ πρόσφεραν 500.000 λίρες, τεράστιο ποσό, γιὰ νὰ προδώσει τοὺς συναγωνιστές του, ἀπάντησε στὸν κυβερνήτη Χάρντιγκ:  «Οὐ περὶ χρημάτων τὸν ἀγώνα ποιούμεθα, ἀλλὰ περὶ ἀρετῆς»..                 Τούτη τὴν κρισιμότατη ἐποχὴ δὲν θὰ μᾶς σώσουν τὰ ἀργύρια τοῦ δημοπίθηκου, ἀλλὰ ἂν ἀγωνιστοῦμε, ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες, μὲ ἀρετὴ καὶ τόλμη γιὰ τὴν Ἐλευθερία μας… 

ΠΗΓΗ:    ΚΛΙΚ