ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ Ε΄ΠΑΝΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΠΡΟΣΥΝΟΔΙΚΗΣ ΔΙΑΣΚΕΨΕΩΣ
  «ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΛΟΙΠΟΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΝ ΚΟΣΜΟΝ»

Πρωτοπρεσβύτερος π. Ἀναστάσιος Γκοτσόπουλος Ἐφημέριος Ι. Ν. Ἁγ. Νικολάου Πατρῶν

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

 .             Τὸ 1976, σὲ ἕνα ἀπὸ τὰ συμπόσια τοῦ Pro Οriente στὸ Πανεπιστήμιο τοῦ Graz ὁ καθηγητὴς τῆς Δογματικῆς Joseph Ratzinger καὶ μετέπειτα Πάπας Βενέδικτος XVI διετύπωσε μία πρόταση γιὰ τὴ λύση τοῦ ἐπίμαχου θεσμοῦ τῆς δικαιοδοσίας τῆς Ρώμης καὶ τῆς ἕνωσης τῶν Ἐκκλησιῶν, τῆς Ρωμαιοκαθολικῆς καὶ τῆς Ὀρθόδοξης. Ἡ ἑνότητα θὰ μποροῦσε – εἶπε ὁ Ratzinger – «νὰ ἐπιτευχθεῖ πάνω στὴ βάση ὅτι ἡ Ἀνατολὴ θὰ παραιτεῖτο ἀπὸ τὸ νὰ πολεμᾶ τὴ δυτικὴ ἐξέλιξη τῆς β´χιλιετίας ὡς αἱρετικὴ καὶ θὰ ἀναγνώριζε τὴν Καθολικὴ Ἐκκλησία ὡς νόμιμη καὶ ὀρθὴ ἀπὸ ἄποψη πίστης μὲ ἐκείνη τὴ μορφή, στὴν ὁποία ἡ Καθολικὴ Ἐκκλησία βρέθηκε μέσα ἀπὸ τὴν ἐξέλιξη τῆς β´χιλιετίας, ἐνῶ ἀντίστροφα ἡ Δύση θὰ ἀναγνώριζε τὴν Ἀνατολὴ ὡς νόμιμη καὶ ὀρθὴ στὴν πίστη σὲ ἐκείνη τὴ μορφὴ τὴν ὁποία αὐτὴ διατήρησε στὴν ἱστορία της”»! Μὲ ἄλλα λόγια, ἐμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι θὰ πάψουμε νὰ χαρακτηρίζουμε τοὺς παπικοὺς ὡς αἱρετικοὺς καὶ θὰ θεωρήσουμε τὰ αἱρετικὰ παπικὰ δόγματα καὶ τὴ διαστροφὴ τῆς παράδοσης ὡς θεμιτή, ἀποδεκτὴ θεολογικὴ ἐξέλιξη γι’ αὐτοὺς καὶ αὐτοὶ τὸ ἴδιο, δὲν θὰ μᾶς θεωροῦν πλέον αἱρετικούς. Ἔτσι ὁ καθένας θὰ πιστεύει ὅ,τι θέλει ἀλλὰ θὰ εἴμαστε ἑνωμένοι, «μαζὶ καὶ διαφορετικὰ» σύμφωνα μὲ τὸ θεοσοφικὸ σύνθημα τοῦ συγκρητιστικοῦ οἰκουμενισμοῦ …
.             Τὴν πρόταση αὐτὴ τοῦ πάπα Βενεδίκτου, ποὺ οὐσιαστικὰ συγκεφαλαιώνει τὴν ἐκκλησιολογία τῆς Β´ Βατικανῆς Συνόδου, τὴν βλέπουμε νὰ ὑλοποιεῖται σιγὰ-σιγά, ἀλλὰ σταθερά, καὶ ἀπὸ Ὀρθοδόξου πλευρᾶς. Ὁρισμένοι ἐκ τῶν Ὀρθοδόξων Ἡγετῶν, διαγράφοντας τὴν ὁμόφωνη, δέκα αἰώνων, παράδοση τῶν Πατέρων, ἔπαψαν νὰ χαρακτηρίζουν τοὺς παπικοὺς ὡς αἱρετικούς, ἀλλὰ τοὺς θεωροῦν ὡς Ἐκκλησία ποὺ ἔχει στὸ ἀκέραιο ὅλα τὰ χαρακτηριστικὰ καὶ τὴν πληρότητα τῆς σώζουσας Θ. Χάριτος τῆς Μίας, Ἁγίας, Καθολικῆς καὶ Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ. Συνεπῶς, γι’ αὐτούς, ἡ ὑπὸ τὸν πάπα Ρώμης Κοινότητα εἶναι «ἀδελφὴ Ἐκκλησία» μὲ τὴν ἐκκλησιολογικὴ πληρότητα τοῦ ὅρου καὶ ἔχει ἔγκυρα καὶ ὑποστατὰ ἱερὰ μυστήρια ποὺ χορηγοῦν τὴ σώζουσα Θ. Χάρη, ὅπως καὶ ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Τὸ ἴδιο, λίγο-πολύ, ἰσχύει καὶ γιὰ τὶς ἀπὸ τὴν παπικὴ μήτρα γεννημένες χριστιανικὲς Κοινότητες τῶν Προτεσταντῶν.
.                 Ἔτσι, παρὰ τὶς σοβαρὲς δογματικὲς διαφορὲς ποὺ ἅπτονται καίριων ζητημάτων πίστεως καὶ τῆς ἴδιας τῆς ὑποστάσεως τῆς Ἐκκλησίας, οἱ ἐκκλησιαστικὲς σχέσεις καὶ ἡ ἐν τῇ λατρείᾳ κοινωνία (συμπροσευχὲς μέχρι καὶ “ἀτελῆ” συλλείτουργα ) ὁλοὲν καὶ αὐξάνονται καὶ καλλιεργοῦνται σὲ βαθμὸ ποὺ ὁ ἁπλὸς λαὸς (Ὀρθόδοξοι καὶ Ρωμαιοκαθολικοὶ) νὰ νομίζει ὅτι δὲν χωρίζει τίποτα τὸ σοβαρὸ τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἀπὸ τὶς ἄλλες Ὁμολογίες.
.               Βέβαια, μέχρι τώρα ὁ “λαϊκὸς οἰκουμενισμός” δὲν εἶχε τὴν παραμικρὴ συνοδικὴ καὶ ὡς ἐκ τούτου ἐκκλησιαστικὴ καὶ ἐκκλησιολογικὴ νομιμοποίηση. Εἶναι προφανὲς ὅτι ἡ περιφρόνηση τῆς μέχρι σήμερα ὁμόφωνης καὶ πάγιας πατερικῆς, κανονικῆς καὶ ἐκκλησιαστικῆς παράδοσης δὲν ἦταν δυνατὸν νὰ θεμελιωθεῖ σὲ κανένα Δογματικὸ ἢ Συμβολικὸ κείμενο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, σὲ καμία συνοδικὴ ἀπόφαση. Ὅσοι, λοιπόν, ἐνεργοῦσαν ἀντίθετα σὲ αὐτὴ τὴν ὀρθόδοξη παράδοση ἦσαν πάντοτε ἐκτεθειμένοι στὴν ἐκκλησιαστικὴ συνείδηση τῶν πιστῶν ὡς παραβάτες τῶν ἱερῶν κανόνων καὶ ἐπιλήσμονες τῶν ἀρχιερατικῶν ὑποσχέσεών τους. Εἶχαν μὲν τὴν κάλυψη τῆς ἐξουσίας, ἀλλὰ δὲν εἶχαν τὴ σκέπη τῆς θεολογίας. Ἡ ἔλλειψη αὐτὴ τοὺς ἐξέθετε καὶ δὲν τοὺς ἐπέτρεπε νὰ προχωρήσουν ὅσο καὶ ὅπως θὰ ἤθελαν.
.                Δυστυχῶς, ὅμως τώρα τὰ δεδομένα ἀλλάζουν! Σχεδιάζεται νὰ χρησιμοποιηθεῖ τὸ μεγάλο ἐκκλησιολογικὸ γεγονὸς τῆς ἐπὶ τὸ αὐτὸ ἐν Πανορθοδόξω Συνόδῳ συνάξεως τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας γιὰ νὰ τροποποιηθεῖ ἡ μέχρι τώρα ἐκκλησιαστικὴ παράδοση καὶ νὰ συμμορφωθεῖ μὲ στὶς δικές τους ἐπιθυμίες καὶ πρακτικές. Ἔτσι, ἡ Πανορθόδοξος Σύνοδος κινδυνεύει νὰ ἐκπέσει, ἂν ἐπιτρέψει ὁ Θεὸς καὶ ὑλοποιηθοῦν οἱ μέχρι τώρα ἄνομοι καὶ ἀντιπατερικοὶ σχεδιασμοὶ τοῦ συγκρητιστικοῦ οἰκουμενισμοῦ.
.               Γιὰ νὰ μὴ νομιστεῖ ὅτι κινδυνολογοῦμε ἢ ὅτι φανταζόμαστε ἀνύπαρκτους κινδύνους, ἂς ἀκούσουμε τί εἶπε πολὺ πρόσφατα (μόλις στὶς 16.1.2016) ὁ Πρόεδρος τοῦ Ποντιφικικοῦ Συμβουλίου γιὰ τὴν Ἑνότητα τῶν Χριστιανῶν, ὁ καρδινάλιος Kurt Koch ἀπὸ τὸ ἐπίσημο “βήμα” τοῦ RadioVaticana: «Τὸ 2016 θὰ εἶναι τὸ ἔτος τῆς ἀγάπης καὶ τῆς ἐλεημοσύνης… Αὐτὸ τὸ ἱερὸ ἔτος δίνει τὴν εὐκαιρία νὰ μιλήσουμε ὄχι μόνο γιὰ τὶς διαφορὲς ποὺ μᾶς χωρίζουν, ἀλλὰ καὶ γιὰ αὐτὰ ποὺ μᾶς ἑνώνουν… Εἶμαι σίγουρος ὅτι ἡ Πανορθόδοξος Σύνοδος θὰ ἑνώσει πιὸ πολὺ τὶς Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες καὶ αὐτὸ θὰ εἶναι μεγάλη βοήθεια νὰ ξεπεράσουμε ὅποιες δυσκολίες στὸν καθολικό-ὀρθόδοξο διάλογο. Στὶς δυσκολίες αὐτὲς περιλαμβάνονται ἡ ἡμερομηνία τοῦ Πάσχα, ἠ ἀλληλοαναγνώριση τῶν μυστηρίων καὶ ἡ ἐρώτηση γιὰ τὸ πρωτεῖο τοῦ πάπα» .
.                Ἂς γίνουμε, λοιπόν, πιὸ συγκεκριμένοι: Ὅπως ἤδη ἀναφέραμε, μέχρι σήμερα ὅλες οἱ Σύνοδοι τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἀπὸ τὴν Ἀποστολική, τὶς Οἰκουμενικὲς καὶ Τοπικές, παλαιὲς καὶ πρόσφατες, εἶχαν ὡς πρώτιστο καὶ βασικό τους μέλημα τὴ διακήρυξη τῆς Ἀλήθειας τοῦ Χριστοῦ μὲ τὴν ταυτόχρονη καταδίκη τῆς αἵρεσης καὶ τῆς διαίρεσης τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ. Τὰ συνοδικὰ κείμενα διακρίνονταν γιὰ τὴν λεπτολόγο ἀκρίβεια στὴ διατύπωση τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι ἐμπειρίας καὶ στὴν τεκμηρίωσή της στὶς πρὸ αὐτῶν Συνόδους καὶ τοὺς «ἐκκρίτους πατέρες». Τὸ «ἑπόμενοι τοῖς Ἁγίοις Πατράσι» ἀποτελοῦσε ἀνέκαθεν τὴν ἀσφαλέστερη καὶ πλέον ἐγγυημένη ὁδὸ γιὰ τὴ διατύπωση τῆς πίστεως, ὥστε νὰ ἀποφευχθεῖ ὁ κίνδυνος ἀκόμα καὶ τῆς παραμικρῆς ἀλλοίωσης ἢ νόθευσής της.
.                   Στὴν πάγια αὐτὴ συνοδικὴ πρακτικὴ δὲν φαίνεται νὰ στοιχίζεται τὸ κείμενο τῆς Ε´ Πανορθοδόξου Προσυνοδικῆς Διασκέψεως (Ε´ Π.Π.Δ.) (Σαμπεζὺ Γενεύης 10-17.10.2015) μὲ τίτλο «Σχέσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρὸς τὸν λοιπὸν Χριστιανικὸν κόσμον» (στὸ ἑξῆς: Κείμενο), ποὺ εἰσάγεται πρὸς ἔγκριση στὴν Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας (Κρήτη 2016).
.                   Ἤδη ἡ Ἱερὰ Σύνοδος τοῦ Πατριαρχείου τῆς Γεωργίας κατὰ τὴ συνεδρίαση τῆς 16.2.2016 ἀπέρριψε συνοδικῶς τὸ κείμενο αὐτό, ἐνῶ σοβαρὸ πρόβλημα βρίσκεται σὲ ἐξέλιξη στὴν Ἐκκλησία τῆς Μολδαβίας, ὅπου ἀπὸ τὶς 14 Φεβρουαρίου μοναστήρια καὶ ἱερεῖς προχώρησαν σὲ διακοπὴ τοῦ μνημοσύνου τοῦ Πατριάρχου Μόσχας Κυρίλλου καὶ τοῦ Μητροπολίτη Κισινὲβ Βλαδίμηρου, ἐπειδὴ ἡ Σύνοδος τοῦ Πατριαρχείου τῆς Ρωσίας (Μόσχα, 2-3.2.2016) τὸ ἀποδέχθηκε ὡς ὀρθόδοξο!

.                Καταθέτουμε τὶς σκέψεις μας αὐτὲς ἐν εἰλικρινείᾳ ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς Ἐκκλησίας Του, μὲ πολλὴ συνοχὴ καρδίας καὶ μὲ τὴν εὐχὴ ὅλες οἱ ἀνησυχίες καὶ οἱ ἐκτιμήσεις μας νὰ ἀποδειχθοῦν λανθασμένες. Μὲ τὴ βεβαιότητα ὅτι ὁ Θεός, ποὺ χρησιμοποίησε τὴν ἄλογη ὄνο γιὰ νὰ στείλει τὸ μήνυμά Του στὸν Βαλαάμ, μπορεῖ χορηγώντας τὴ Χάρη Του, νὰ θεραπεύσει τὶς ἀστοχίες, νὰ ἀναπληρώσει τὶς ἐλλείψεις καὶ νὰ ἀξιοποιήσει τὶς σκέψεις αὐτὲς στὸν ὑγιῆ ἐκκλησιαστικὸ προβληματισμὸ καὶ τὴ φιλόθεη ἀνησυχία, μακριὰ ἀπὸ φανατισμοὺς καὶ ἀκρότητες μὲ δέος καὶ σεβασμὸ στὸ μεγάλο γεγονὸς τῆς ἐπὶ τὸ αὐτὸ ἐν Πανορθοδόξῳ Συνόδῳ συνάξεως τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς του Χριστοῦ Ἐκκλησίας.

1. Η ΓΕΝΕΣΗ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

.               Ἡ Σύναξη τῶν Προκαθημένων τῶν κατὰ τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν (Κωνσταντινούπολη, 6-9 Μαρτίου 2014), στὰ πλαίσια τῆς προετοιμασίας συγκλήσεως τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου ἀποφάσισε τὴν ἐπεξεργασία καὶ ἀναθεώρηση τῶν ἐγκεκριμένων κειμένων τῆς Γ´ ΠΠΔ (1986), καὶ ἰδιαιτέρως τῶν δύο κειμένων ποὺ ἀφοροῦσαν στὶς σχέσεις τῆς Ὀρθοδοξίας μὲ τὸν χριστιανικὸ κόσμο[1]. Τὸ ἔργο αὐτὸ ἀνέλαβε ἡ Α´ Εἰδικὴ Διορθόδοξη Ἐπιτροπὴ (29.9-4.10.2014) τῆς ὁποίας τὰ πορίσματα ὑποβλήθηκαν στὴν Ε´ Πανορθόδοξη Προσυνοδικὴ Διάσκεψη (Ε´ ΠΠΔ) (Σαμπεζὺ 11-17.10.2015) πρὸς συζήτηση καὶ ἔγκριση, γιὰ νὰ εἰσαχθοῦν στὴν Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδο (Κρήτη, Πεντηκοστὴ 2016).
.             Ἡ Ε´ ΠΠΔ (2015) ἀποφάσισε νὰ συνενώσει τὰ δύο θέματα τῶν Α´ καὶ Γ´ ΠΠΔ,  8) «Σχέσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρὸς τὸν λοιπὸν χριστιανικὸν κόσμον» καὶ  9) «Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καὶ Οἰκουμενικὴ Κίνηση» σὲ ἕνα, ὑπὸ τὸν τίτλο «Σχέσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρὸς τὸν λοιπὸν χριστιανικὸν κόσμον». Στὸ ὑπ’ ἀριθμ. 8 κείμενο τῆς Γ´ ΠΠΔ ὑπῆρχε ἀναλυτικὴ ἀξιολόγηση τῶν διμερῶν Θεολογικῶν Διαλόγων ποὺ διεξάγει ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μὲ τὶς λοιπὲς Χριστιανικὲς Κοινότητες, ἐνῶ στὸ ὑπ’ ἀρ. 9 κείμενο εἴχαμε ἀποτίμηση τῆς συμμετοχῆς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας στὴν Οἰκουμενικὴ Κίνηση καὶ ἰδιαιτέρως στὸ ΠΣΕ.
.             Τὸ παρόν, λοιπόν, κείμενο τῆς Ε´ ΠΠΔ (2015) ὑπὸ τὸν τίτλο «Σχέσεις Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρὸς τὸν λοιπὸν Χριστιανικὸν Κόσμον» ἀποτελεῖ συγκερασμὸ καὶ συγχώνευση τῶν ἀνωτέρω κειμένων τῆς Γ´ ΠΠΔ (1986). Οἱ βασικὲς τοποθετήσεις τοῦ Κειμένου τῆς Ε´ ΠΠΔ (2015) δὲν ἀφίστανται τῶν θέσεων καὶ προτάσεων τῆς Γ´ ΠΠΔ (1986).
.             Σημαντικὴ ὅμως διαφοροποίηση τοῦ Κειμένου τῆς Ε´ ΠΠΔ ἀπὸ τὰ κείμενα τῆς Γ´ ΠΠΔ ἀποτελεῖ ἡ μὴ ἀναλυτικὴ κριτικὴ ἀξιολόγηση τῆς ἕως τώρα πορείας ἑνὸς ἑκάστου τῶν διμερῶν θεολογικῶν διαλόγων μὲ τὶς Χριστιανικὲς Κοινότητες, ποὺ ὑπῆρχε στὰ κείμενα τῆς Γ´ ΠΠΔ. Ὡς αἰτιολογία γιὰ τὴν ἀποσιώπηση ἀναφέρθηκε τὸ γεγονὸς ὅτι δὲν ἔχει ὁλοκληρωθεῖ κανένας διμερὴς διάλογος, καὶ ἔτσι ἐκρίθη σκόπιμο νὰ μὴν εἰσαχθεῖ στὴ Μ. Σύνοδο ὄχι μόνο πρὸς τελικὴ κρίση, ἀλλ’ οὔτε καν πρὸς συζήτηση. Αὐτὸ ὅμως τὸ δεδομένο τῆς μὴ ὁλοκλήρωσης τῶν διαλόγων ὑπῆρχε καὶ στὴν Γ´ ΠΠΔ (1986), καὶ ἐν τούτοις ἡ Διάσκεψη προχώρησε στὴν ἀξιολόγηση τῶν διαλόγων καὶ συνέταξε τὸ κείμενό της παραπέμποντάς το (ad referendum) στὴν Ἁγία Σύνοδο. Μάλιστα ὁ Γραμματέας τῆς Γ´ ΠΠΔ (1986) Σεβ. Ἑλβετίας Δαμασκηνὸς ἐκφράζοντας τὴ Διάσκεψη εἶπε ὅτι ἡ Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδος «θὰ ἐξετάσει τὸ σύνολον τῶν Διαλόγων καὶ ἐν τῇ οὐσίᾳ του καὶ ἐν ταῖς λεπτομερείαις του».
.             Συνεπῶς ἡ αἰτιολογία τῆς μὴ ἀξιολογήσεως τῆς μέχρι τοῦδε πορείας τῶν διμερῶν διαλόγων ἀπὸ τὴν Ε´ ΠΠΔ δὲν φαίνεται νὰ εὐσταθεῖ! Τί συνέβη λοιπὸν καὶ ἄλλαξε τόσο πολὺ ἡ συγκρότηση τοῦ κειμένου στὸ βασικὸ αὐτὸ ζήτημα; Ἐπιπλέον, διερωτώμαστε καλόπιστα: δὲν θὰ ἔπρεπε ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία στὴν κορυφαία αὐτὴ στιγμὴ τῆς συνοδικῆς ἐκφράσεώς Της νὰ ἐνημερωθεῖ καὶ ἀποφαινομένη Πανορθοδόξως νὰ προβεῖ σὲ μία ἔστω μερικὴ -καὶ ἀσφαλῶς ὄχι ὁριστική, διότι οἱ διάλογοι δὲν ἔχουν ὁλοκληρωθεῖ – ἀξιολόγηση τῆς μέχρι τώρα πορείας τῶν διαλόγων, ὅταν μάλιστα οἱ διμερεῖς ἀνεπίσημοι ἢ καὶ ἐπίσημοι διάλογοι διεξάγονται ἀπὸ 35 ἕως καὶ πλέον τῶν 50 ἐτῶν; Μάλιστα σὲ ὁρισμένους ἐξ αὐτῶν ἔχουν συνταχθεῖ σημαντικὰ δογματικὰ (χριστολογικὰ καὶ ἐκκλησιολογικὰ) κείμενα, τὰ ὁποῖα θὰ ἔπρεπε νὰ τεθοῦν πρὸς ἀξιολόγηση στὴν ὕψιστη διαδικασία ἔκφρασης τῆς ἐκκλησιαστικῆς συνειδήσεως ποὺ ἀποτελεῖ ἡ Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδος. Γιὰ ποιό λόγο νὰ μὴν ἐπιτραπεῖ στὴν Ἐκκλησία ἐν Συνόδῳ νὰ ἐνημερωθεῖ καὶ νὰ λάβει ὑπεύθυνη θέση γιὰ τὰ μεγάλα καὶ σοβαρὰ θέματα τῶν διαλόγων, ὄχι γενικόλογα καὶ ἀόριστα, ἀλλὰ πολὺ συγκεκριμένα;

ΠΗΓΗ:   ΚΛΙΚ