Η ΠΥΡΠΟΛΗΣΗ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ

Η ΠΥΡΠΟΛΗΣΗ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ

       Την Τετάρτη, 31 Αυγούστου, πραγματοποιήθηκε και ο εμπρησμός της Σμύρνης. Ο Αγγελομάτης γράφει ότι «από την πρωίαν της 31^ης  Αυγούστου είχε τεθή εις πλήρη εφαρμογήν το σχέδιον του Νουρεντίν. Αι φλόγες του εμπρησμού ανεπήδων εις την μίαν και την άλλην σμυρναΐκήν συνοικίαν, ώστε ν' αποτελέσουν αληθή αλυσίδα, από την οποίαν ελάχι­στοι θα εξέφευγον κρίκοι. Τα σημεία μόνον και τα κτίρια, που ήθελαν οι στρατιώται και τα άλλα όργανα του Νουρεντίν να διασώσουν, διεσώζοντο. Εκεί τουρκικά

αποσπάσματα προέβαιναν εις κατεδαφίσεις και εσχημάτιζον κενόν. Κατά τον τρόπον αυτόν εσώθη το πελώριον κτίριον της Ιταλικής Σχολής. Έξαλλου οι άντρες του Νουρεντίν φρόντισαν να μην επεκταθεί η πυρκαϊά πέρα από το γαλλικό προξενείο. «Αι πυκνοκατωκημέναι λαϊκαί συνοικίαι του Αγ. Δημητρίου, του Αγ. Κωνσταντίνου και του Αγ. Νικολάου εγένοντο την ιδίαν στιγμήν παρανάλωμα του πυρός. Αι πρώται φλόγες που κατέφαγαν την Σμύρνην, ανεπήδησαν την νύκτα της 30^ης Αυγού­στου κυρίως από την αρμενικήν συνοικίαν που συνώρευε με την αγοράν της Σμύρνης, τις Μεγάλες Ταβέρνες, και την ελληνικήν συνοικίαν του Αγ. Γεωργίου και δι’ αυτής με την της Αγ. Φωτεινής». Το ίδιο συνέβη και στη συνοικία του Αγ. Δημητρίου και στην οδό Χατζηστάμου, καθώς επίσης και στις συνοικίες του Αγ. Κωνσταντίνου και Αγ. Νικολάου. Ο Χρ. Σολομωνίδης αναφέρει ότι μια σειρά από φωτιές κατευ­θυνόταν από τα «Σίδερα» του Αγ. Κωνσταντίνου προς τα Μορτάκια, Τερψιθέα, Αγ. Τρύφωνα και τη συνοικία Αγ.Αικατερίνης, ενώ μια δεύτερη σειρά προς τις συνοικίες του Νέου Κόσμου και του Κεντρικού Παρθεναγωγείου. Τρίτη φωτιά απλώθηκε από το «Φαρδύ» του Αγ. Δημητρίου προς τα Σπιτάλια, Καινούργιο Μαχαλά και οδό Ρόδων και τέλος μια τέταρτη στις Μεγάλες Ταβέρνες, στις συνοικίες Σερβετάδικα, Αγ. Γεωργίου, Αγ. Φωτεινής, Γυαλιάδικα και Φραγκομαχαλά.

 Ο Ε. Φίσσερ, διευθυντής της ΧΑΝ στη Σμύρνη, έγραψε ότι «η πυρκαϊά εις δέκα μόνον ώρας είχε εξαπλωθή εις πλάτος δύο μιλίων. Είς την προκυμαίαν ένας όγκος πανικόβλητου πληθυσμού αγωνίζεται να σωθή. Μετά την τρομεράν σφαγήν, τίποτε άλλο δεν υπελείπετο παρά η πυρκαϊά δια να δοκιμασθή τόσον σκληρώς ο χριστιανικός πληθυσμός της Σμύρνης».

 Την Πέμπτη το απόγευμα, 1^η Σεπτεμβρίου, ένας ανταποκριτής αγγλικής εφημερίδας τηλεγράφησε ότι: «Η Σμύρνη κατεστράφη από τεραστίαν πυρκαϊάν που όλην την νύκτα εμαίνετο και εσάρωσεν όλην την πόλιν εκτός από την τουρκικήν συνοι­κίαν. Αι φλόγες εξακολουθούν να περιβάλλουν ολόκληρα χριστιανικά τμήματα της Σμύρνης. Η προκυμαία είναι πλημ­μυρισμένη από μυριάδας λαού που κατέφυγεν εδώ, δια ν' απο­φυγή τον θάνατον από τους Τούρκους». Ο Ε. Driault γράφει ότι «χιλιάδες δυστυχώς υπάρξεων συσσωρευμένοι κατά μήκος της προκυμαίας ερρίφθησαν εις την θάλασσαν. Εις μέγα μήκος του λιμένος εκατοντάδες πτωμάτων είχον πληρώσει την θά­λασσαν». Από τον Λ. Οικονόμου πληροφορούμαστε ότι τις μέρες εκείνες το πλήθος των προσφύγων στην προκυμαία υπολογιζόταν σε 300.000.

 Πολλοί ξένοι και Έλληνες αυτόπτες μάρτυρες περιγρά­φουν σκηνές φρίκης κατά τις μέρες της πυρκαϊάς και δίνουν στοιχεία για τους δράστες του εμπρησμού. Δεν υπάρχει αμφι­βολία ότι ο εμπρησμός ήταν προμελετημένος και οργανωμέ­νος. Τούρκοι στρατιώτες μετέφεραν δοχεία με βενζίνη και πετρέλαιο ή έριχναν εμπρηστικές βόμβες. Ένας Γάλλος αφηγήθηκε ότι το βράδυ της πυρκαϊάς συνάντησε στην οδό Χατζηστάμου μια «ομάδα 200-300 Τούρκων ωπλισμένων», οι οποίοι «απήντησαν αταράχως ότι είχαν εντολήν ν' ανατι­νάξουν και να καύσουν τα σπίτια της συνοικίας (...) και όταν έφευγα από το σπίτι μου, αι εμπρηστικοί βόμβοι έπιπτον βροχηδόν έπ' αυτής».

 Η διευθύντρια της Αμερικανικής Σχολής Μ. Mills αναφέρει ότι είδε «τους Τούρκους να μεταφέρουν δοχεία πετρελαίου εις τα σπίτια από τα οποία ανεπήδων αμέ­σως φλόγες μόλις έφευγαν». Εξάλλου αναφέρεται ότι οι Τούρκοι είχαν σχηματίσει μια ζώνη στο Καρατάς για να εμπο­δίζουν τα ανθρώπινα πλήθη να διαφεύγουν από τις πυρπολούμενες συνοικίες προς τα προάστια. Εξάλλου και η σύζυγος ενός Αμερικάνου Ιεραποστόλου έλεγε : «Ανήλθα εις τον πύργον του αμερικανικού κολλεγίου εις τον Παράδεισον και με διόπτρας είδα τους Τούρκους στρατιώτας να θέτουν πυρ εις τα σπίτια. Είδα ακόμη Τούρκους να παραμονεύουν τους χριστιανούς και να τους σκοτώνουν. Όταν κατήλθα εις την Σμύρνην δια να αναχωρήσω εις τας Αθήνας, υπήρχαν πτώμα­τα καθ' όλην την έκτασιν του δρόμου».

Άλλοι Αμερικανοί είδαν αμάξια γεμάτα με πτώματα κοντά στο σιδηροδρομικό σταθμό της Πούντας. Ο ανταποκριτής του «Morning Post» είχε τηλεγραφήσει ότι «Τούρκοι άτακτοι έβαλαν τη φωτιά με τη συνενοχή του τακτικού στρατού και των στρατιωτικών αρχών». Οι πληροφορίες αυτές και πάμπολες άλλες αυτόπτων μαρτύρων κατηγορηματικά διαψεύδουν την επίσημη τουρκική άποψη, ότι δηλαδή ο εμπρησμός της πόλεως έγινε από Αρμε­νίους ή Έλληνες που ήθελαν να εκδικηθούν τους Τούρκους φεύγοντας από τη Μικρά Ασία.

 Από τη φωτιά, σύμφωνα με τις μαρτυρίες του Χρ. Σολομωνίδη, κάηκαν περίπου 4.000.000 τ.μ. «από τη Μπελλαβίστα μέχρι Χατζηφράγκου, κατ' ευθείαν γραμμή, δια του γαλλικού νοσοκομείου και του Αγίου Ιωάννου μήκος 2.000 περίπου μέτρα. Προς το Τεπεντζήκι και το Σταυρό δια της εφαπτομέ­νης των συνοικιών Κιουπετζόγλου και Μορτάκια, πλέον των 2.000 μέτρων. Από το Τεπεντζήκι μέχρι του Τελωνείου, πλέον των 3.000 μέτρων και από το Τελωνείο μέχρι της Μπελλαβίστας 1.000 περίπου μέτρα. Στον χώρον αυτόν εκάησαν περί τις 55.000 σπίτια, από τα οποία 43.000 ελληνικά˙ 10.000 αρμενικά και 2.000 ξένων υπηκόων. Επίσης απετεφρώθησαν 5.000 καταστήματα, τα περισσότερα των οποίων ήσαν ελληνι­κά. Στην αποτεφρωθείσα έκταση υπολογίζεται ότι κατοικού­σαν πλέον των 180.000 ατόμων, κατά μέγιστον ποσοστόν Έλ­ληνες».

 Και προσθέτει: «Συγκεκριμένα εκάησαν: Η αρμενική συνοικία με την εκκλησία του Αγίου Στεφάνου. Η ελληνική αγορά, η γνωστή με το όνομα «Μεγάλες Ταβέρνες», τα Γυαλιάδικα, το Γερανιό, ο Φραγκομαχαλάς, η οδός Νοσοκομείων με τα τρία νοσοκομεία της, το Γραικικό, το Ολλανδικό και το Καθολικό του Αγίου Αντωνίου. Επίσης οι συνοικίες του Αγίου Γεωργίου, της Αγίας Φωτεινής, του Αγίου Δημητρίου, ^της Ευαγγελιστρίας, του Αγίου Τρύφωνος, του Αγίου Ιωάν­νου της Λυγαριάς, του Αγίου Νικολάου. Κι' ακόμη του Τσαρμάδου, οι Πορτάρες, ο Φασούλας, τα Μπογιατζίδικα, τα Τράσσα, του Μεϊμάρογλου, τα Σερβετάδικα, τα Ταμπάχανα, τα Κουγιουμτζίδικα, τα Μαλτέζικα, της Τσικουδιάς, του Κιουπετζόγλου, του Χαλεπλή, ο Νέος Κόσμος, η Παράλληλος και Μεγάλο τμήμα της Προκυμαίας. Απετεφρώθησαν όλοι σχεδόν οί ορθόδοξοι ναοί, 117 σχολεία κοινοτικά και ιδιωτικά Ελλή­νων και Αρμενίων, το αρχαιολογικό και νομισματολογικό μου­σείο της Ευαγγελικής Σχολής, και πλείστα όσα αγαθοεργά καθιδρύματα».

 Ο G. Horton γράφει ότι ο συστηματικός εμπρησμός της πόλεως έγινε από τους στρατιώτες του Μουσταφά Κεμάλ με το σκοπό να εξολοθρευτούν οι χριστιανοί της Μικράς Ασίας και να μην ξαναγυρίσουν ποτέ πια στην πατρίδα τους. Βέβαιο είναι ακόμη ότι εκτός από τη φωτιά είχαν προσχεδια­σθεί και οι σφαγές και οι λεηλασίες. Ο R. Puaux αναφέρει ότι, σύμφωνα με μαρτυρία των Αμερικανών υπαλλήλων της Near East Relief, η τουρκική φρουρά διαφύλαξε τις αποθήκες, εξηγώντας σε όσους έρχονταν να τις λεηλατήσουν ότι «δεν υπέκειντο εις λεηλασίαν», γεγονός που σημαίνει ότι είχαν λάβει σχετικές διαταγές από τις τουρκικές αρχές. «Είναι χαρακτηριστικό», γράφει επίσης ο R. Puaux, «ότι οι τουρκικές αρχές συμβούλευαν τους ξένους υπαλλήλους του σιδηροδρό­μου να φορέσουν φέσι και να φέρουν περιβραχιόνιο για να αποφύγουν τις βιαιοπραγίες που ήξεραν οι τουρκικές αρχές ότι επρόκειτο να συμβούν».

 Μια εβδομάδα μετά την είσοδο των τουρκικών δυνάμεων στη Σμύρνη, το Σάββατο 3 Σεπτεμβρίου 1922 ή 16.9.1338 του τουρκικού ημερολογίου, δημοσιεύτηκε η παρακάτω προκή­ρυξη :

Αρ. 5—16938.

«1^ον) Όλοι οι έλληνες και αρμένιοι από του 18^ου έτους μέχρι του 45^ου , οι ευρισκόμενοι εις τα απελευθερωθέντα εδάφη από τον στρατόν μας, καθώς και οι έλληνες και αρμένιοι οι μεταφερθέντες από τον ελληνικόν στρατόν εις τα παράλια προς επιβίβασιν και εγκαταλειφθέντες κατόπιν της ακατάσχε­του καταδιώξεως του στρατού μας πρέπει να παραδοθούν πάραυτα, θα κρατηθούν ως αιχμάλωτοι μέχρι πέρατος των εχθροπραξιών. Το μέτρον τούτο λαμβάνεψι εναντίον των διότι έλαβον επισήμως τα όπλα εναντίον της Πατρίδος, διότι κατε­τάγησαν εις τον εχθρικόν στρατόν, διότι τελευταίως ακόμη επυρπόλησαν πόλεις και χωρία και διέπραξαν ανήκουστους ωμότητας εναντίον του ειρηνικού πληθυσμού και δια να μη προσέλθουν, εάν αφεθούν ελεύθεροι, να ενισχύσουν τον εχθρικόν στρατόν.

»2^ον) Όλοι εκείνοι τους οποίους δεν αφορά το πρώτον άρθρον και γενικώς, όλαι αι σμυρναϊκαί οικογένειαι ή έλληνες και αρμένιοι πρόσφυγες, δύνανται να μεταναστεύσουν μέχρι της 30^ης Σεπτεμβρίου 1338. Όσοι, παρελθούσης της προθε­σμίας ταύτης, δεν θα έχουν εγκαταλείψει την χώραν και θα κριθούν ύποπτοι απειλής κατά της ασφαλείας του στρατού και της δημοσίας τάξεως, θα οδηγηθούν εκτός της πολεμικής ζώνης.

»3^ον) Επειδή η Μεγάλη Εθνοσυνέλευσις έλαβε μέτρα δια την εκκαθάρισιν από τα λείψανα του ελληνικού στρατού και εκμηδένιση των καταστρεπτικών οργανώσεων του εχθρού, όλοι οι κάτοικοι άνευ διακρίσεως φυλής και θρησκείας οφεί­λουν να επιστρέψουν εις τας εστίας των και επαναλάβουν τας ειρηνικάς εργασίας των.

 Ο διοικητής του στρατού ΝΟΥΡΕΝΤΙΝ».

 Μετά την έκδοση της προκηρύξεως αυτής του Νουρεντίν εντάθηκαν οι λεηλασίες, οι σφαγές και οι βιαιοπραγίες κα­τά των άλλων ξένων μειονοτήτων. Καθημερινές εξάλλου ήταν οι σφαγές και οι ληστείες προσφύγων που είχαν κα­ταφύγει στο νεκροταφείο της ελληνικής κοινότητας. Όσοι δεν είχαν φύγει προς τον Τσεσμέ, ακολουθώντας τον ελληνικό στρατό που υποχωρούσε, ενδιαφέρονταν μόνο να βρουν μέσο για να διαφύγουν.

 Ο Αμερικανός πρόξενος Horton έγραφε ότι : «Χιλιάδες υποφέρουν και αποθνήσκουν εις την Σμύρ­νην. Η κατάστασις αυτών των ανθρώπων υπερβαίνει πάσαν περιγραφήν. Δεν ενθυμούμαι επεισόδιον εις την ιστορίαν παρομοίων ανθρωπίνων συμφορών. Έχοντες οπίσω των τα καιόμενα σπίτια των, οι άνθρωποι αυτοί μένουν επί ώρας και ημέρας εις την προκυμαίαν της Σμύρνης — γυναίκες, άνδρες και παιδιά — κραυγάζοντες και εκλιπαρούντες πλοία δια να φύγουν...». Καμιά λέξη δεν μπορούσε να περιγράψει την αγωνία του πλήθους που προσπαθούσε με κάθε τρόπο να ξεφύγει. Ο Κορδάτος αναφέρει ότι η κατάσταση χαρακτηριζόταν σαν «σωστή κόλαση. Άλλοι με βάρκες και άλλοι κολυμπών­τας πήγαιναν στα πολεμικά της Γαλλίας, Αγγλίας και Ιτα­λίας ζητώντας άσυλο. Αλλά οι ναύτες τους πετούσαν στη θάλασσα, όταν σκαρφάλωναν στα πλοία ή τους κλωτσού­σαν».

Ανάλογα αναφέρει και ο μητροπολίτης Εφέσου : «Ευρισκόμουν και εγώ εις το πλήθος και έφθασα παρασυρό­μενος από αυτό εις την προκυμαίαν. Εκεί παρέστην μάρτυς των τραγικωτέρων σκηνών. Άνδρες και γυναίκες επροσπαθούσαν να διαφύγουν επί λέμβων εις πλοία ή πολεμικά που ήσαν εις τον λιμένα. Καθώς όμως το στενόν σχετικώς πλάτος της προκυμαίας ήτο κατειλημμένον από δέματα και ζώα, το πλήθος εσταματήθη από τους κεμαλικούς στρατιώτας. Το απώ­θησαν, εν πρώτοις, αποσπώντες τας νεανίδας και τας γυναίκας δια να τας κακοποιήσουν και τελικώς να τας σκοτώσουν αμειλίκτως. Έκαυσαν κατόπιν το πλήθος χύνοντες επάνω του πετρέλαιον και βενζίνην. Τότε πολλοί έπεσαν εις την θάλασσαν δια να φθάσουν κολυμβώντες εις τα αγκυροβολημένα πλοία. Εις τας λέμβους επεβιβάζοντο όσοι το κατώρθωναν. Και είδα τότε να σέρνουν από τα μαλλιά πολλάς γυναίκας που επεδίω­καν να τας σώσουν κατ' αυτόν τον τρόπον, διότι δεν υπήρχε θέσις εις τας λέμβους. Τας έσερναν με μισοβυθισμένα τα σώ­ματα των».

Στο μεταξύ και ενώ οι μέρες της προθεσμίας για την εκκέ­νωση της Μ. Ασίας από τους πρόσφυγες τελείωναν, έπειτα από έντονες διπλωματικές ενέργειες των ξένων, ανάμεσα στους οποίους πρωτοστατούσε ο Αμερικανός υποδιευθυντής της ΧΑΝ στον Παράδεισο Asa Jennings, στάλθηκαν ελληνικά πλοία από τη Μυτιλήνη, τα οποία παρέλαβαν το μεγάλο μέρος των προσφύγων που παρέμεναν ακόμη στη Σμύρνη. Σύμφωνα με πληροφορίες της Μ. Housepian στις 11 Σεπτεμβρίου 15.000 πρόσφυγες επιβιβάστηκαν στα πλοία και άλλες 43.000 δύο μέρες αργότερα. Ως τις 18 Σεπτεμβρίου 180.000 πρόσφυγες είχαν μεταφερθεί σε ελληνικό έδαφος. Το τελευταίο πλοίο έφυγε από τη Σμύρνη 6 μόνο ώρες πριν εκπνεύσει η προθεσμία. Στα γειτονικά λιμάνια όμως της Ούρφας, του Τσεσμέ και του Αϊβαλί εξακολουθούσαν να βρίσκονται 60.000 πρόσφυγες, που μεταφέρθηκαν και εκείνοι με πλοία μέσα σε λίγες μέρες, ενώ είχε δοθεί οκταήμερη παράταση της προθεσμίας από τους Τούρκους. Έτσι ο συνολικός αριθμός των προσφύγων που έφυγαν ως τότε από τη Μ. Ασία έφθανε περίπου τις 250.000.

Στο μεταξύ στις 10 Σεπτεμβρίου είχε δημοσιευθεί η παρα­κάτω νέα διαταγή του Νουρεντίν:

«Ο ΑΡΧΗΓΟΣ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΣΜΥΡΝΗΣ

Σμύρνη, 2391338 (κατά το τουρκικόν έτος).

1) Επί τω σκοπώ διαλύσεως αμφιβολιών περί την εφαρμογήν των διατάξεων του ύπ' άριθ. 5 ανακοινωθέντος μας εθεωρήσαμεν αναγκαίαν την έκδοσιν πληρέστερων οδηγιών: α) Θεωρείται άκυρος, η αλλαγή υπηκοότητος, εις ην προέβησαν παρά τον Νόμον περί Ιθαγενείας, πάντες οι κεκτημένοι την οθωμανικήν υπηκοότητα από της συνάψεως της ανακωχής του Μεγάλου πολέμου και εντεύθεν, β) Έφ' όλων των αρχι­κώς Οθωμανών υπηκόων και μετέπειτα αποκτησάντων προστασίαν οιασδήποτε ξένης επικρατείας, θέλουσιν εφαρμοσθή τα δια τους Οθωμανούς υπηκόους ισχύοντα, γ) Εκ των ως τα ανωτέρω άρθρα αναφερομένων πάντες οι άγοντες ήλικίαν από 18-45 άρρενες το γένος, θέλουσιν αποσταλή, όπως και οι λοιποί, εις στρατόπεδα αιχμαλώτων.

 2) Επειδή κατά το εις το ύπ' άριθ. 5 ανακοινωθέν ορισθέντα, όσοι εκ των ελλήνων Οθωμανών και Ισραηλιτών, ελλήνων υπηκόων, των καταγόμε­νων εκ των παραλίων της Σμύρνης, δεν ήθελον αναχώρηση δια θαλάσσης μέχρι της εσπέρας της 30 Σεπτεμβρίου 1922 (ν.η.) πρόκειται να αποσταλούν εις το εσωτερικόν, επί τω σκοπω της προετοιμασίας των μέσων μεταφοράς τούτων εις το εσω­τερικόν αναγκαία δε καθίσταται η γνώσις του αριθμού των, οι αρχηγοί των ελληνικών, αρμενικών και ισραηλιτικών κοι­νοτήτων, καλούνται όπως μέχρι της εσπέρας της 30^ης Σεπτεμ­βρίου 1338 γνωρίσωσιν εις τας κατά τόπους αρχάς, εκτός των δια θαλάσσης αναχωρησάντων, τους αριθμούς των βουλομένων, να παραμείνωσιν προσώπων.

3) Οι αποκρύπτοντες όπλα, έλληνας αιχμαλώτους και πρόσωπα τα οποία θεωρούνται επικίνδυνα δια την δημοσίαν τάξιν, θα παραδοθούν εις την στρατιωτικήν εξουσίαν. Μετά παρέλευσιν 48 ωρών όσοι θέλουσιν αποδειχθή ότι αντιτίθενται εις την παρούσαν διαταγήν θέλουσιν καταδικασθή εις θάνατον. Επειδή τα εν Σμύρνη και περιχώροις ένεκα της πυρκαϊάς και των στρατιωτικών ενεργειών και της φυγής των ιδιοκτητών των ή δι' οιονδήποτε άλλον λόγον εγκαταλειφθέντα εμπορεύματα αναγκαιούν εις την στρατιωτικήν υπηρεσίαν, και επειδή δεν θέλει επιτραπή η πραγματοποίησις παρανόμων κερδών και οικειοποίησις αυτών, πάντες οι οικειοποιούμενοι τοιαύτα εμπορεύματα, είτε εγκαταλελειμμένα, είτε προερχόμενα εκ κλοπής, οφείλουσι α­μέσως να τα παραδώσωσιν εις τας κατά τόπους στρατιωτικός διοικήσεις.

4) Πάντες οι παρά την διαταγήν ταύτην οικειο­ποιούμενοι και κατά οιονδήποτε τρόπον αποκτώντες ούτω τα εγκαταλελειμμένα αντικείμενα, θέλουσι καταδικασθή εις ειρκτήν 10 ετών και χρηματικήν ποινήν από 100 μέχρι 5.000 λιρών, αναλόγως της αξίας των οικειοποιηθέντων παρ' αυτών αντικειμένων.

5) Απαγορεύεται η αυθαίρετος κατοχή οικιών, καταστημάτων, και άλλων οικοδομών. Την τύχην των οικοδομών τούτων θέλει καθορίση η Νομαρχία. Δηλούται ότι πάσα ενέργεια αντίθετος προς την διαταγήν ταύτην θέλει τιμωρηθή δι’ ειρκτής 10 ετών.

  

Από την ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ- ΕΚΔΟΤΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ

ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ: ΑΝΤΙΑΙΡΕΤΙΚΟΝ ΕΓΚΟΛΠΙΟΝ    www.egolpion.com

11/9/2010

Read more: http://www.egolpion.com/purpolish_smyrnis.el.aspx#ixzz3Cnnboji4